Yunanca “trapeza”, Latince “mensa” olarak da tanımlanan altar, Latince, yüksek kurban masası anlamındaki “alta ara” veya kurban masasının üstü anlamına gelen “altaria” kelimelerinden türetilmiştir. Literatürde Ökaristi ayininde yapılan sunuların üzerine konulduğu kutsal masa olarak tanımlanmaktadır. Bu ayinde üzerine paten, kalis, kaşık, ibrik, buhurdan gibi liturjik eşyalar da konulmaktadır.
Bu obje, bir tapınağın içinde ya da önünde yer alabilmektedir. Ancak genellikle apsis önünde ve kilisenin en kutsal yeri kabul edilen bemanın merkezinde bulunaktadır. Altarlar, adandığı Tanrı ya da azizin varlığını simgeler ve onun röliklerini barındırır. Bu obje daha sonra dinsel törenler sırasında kullanılan, çoğu zaman tek parça taştan yapılmış bir tabla biçimini almıştır.
Bilinen ilk altar örnekleri, ahşap malzemeden taşınabilir objelerdir. Ahşap altarlardan günümüze ulaşan iki örnek Aziz John Lateran ve Aziz Pudenziana Kiliselerinde bulunmaktadır. 4. yüzyıldan itibaren taş malzeme kullanılarak yapılan altarın kilise içindeki konumu belirginlik kazanmıştır. 5. ve 6. yüzyıldan itibaren, bemada synthronon önünde merkezde yer almıştır. Bu liturjik eleman, süreç içerisinde yapım ve tezyinat anlamında çeşitlilik göstermiştir. Bunun nedeni, üslup ve dinsel tören kurallarındaki değişmelerdir. Altar tablalarının özellikle dini içerikli yazıt ve süsleme içermesi sık rastlanılan bir durumdur. Örneğin kimi altarların altın, gümüş üzerine mine işçiliği ve değerli taş kakmalarıyla kaplanmıştır. Bu tarz altarların en erken örneği Aziz Petrus Kilisesi’nde bulunmaktadır. Bu değerli obje, altın kakmalı ve renkli taşlarla süslenmiştir.
Altarlar, tek bir bloktan yapılabileceği gibi genellikle tabanı, kaidesi ve tablası olmak üzere üç temel unsurdan meydana gelir. Bu tip destek sistemi ve tablası ayrı yapılmış altarlarda taşıyıcılar bema zemini üzerine veya kısmen zemine gömülmüş altar tabanı adı verilen bloklara oturur. Ayrıca bu tablalar dairevi, yarı dairevi, dikdörtgen, kare, sigma ya da omega biçimli olmak üzere farklı biçimlere sahiptir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Aytuğ Arslan – Konya Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Litürjik Elemanlar: Altar ve Altar Tabanları
- Esra Keskin – Amasya Müzesi’nde Bulunan Bir Altar Masası
- Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi
