Yunan Mitolojisinde Uyku Tanrısı Hypnos

Hypnos (Hipnoz), Yunan mitolojisinde “uyku tanrısı” olarak bilinmektedir. Hesiodos’a göre göklerde yaşayan gece tanrıçası “Nyks(Gece)” kendi başına Hypnos (Uyku) ve Thanatos (Ölüm) tanrılarını yaratmıştır. İkisi de Tartaros’ta otururlar.

Orada oturur kara Gece’nin çocukları,

Uyku’la Ölüm, o korkunç tanrılar.

Ne göklere çıkarken, ne inerken,

Biri dolaşır sırtına toprağın ve denizin

Tatlı bir huzur götürerek insanlara,

Ötekinin demirdendir yüreği, tunçtandır canı.

Yakaladığı insan kurtulmaz hiç elinden

Kin besler ölümsüz tanrılara bile.

                                               (Theog. 758 vd.)

Homeros ise daha değişik bir portresini çizer uyku tanrısı Hypnos’un. Hypnos’u daha çok Hera’ya yardım ederken görürüz; Hera İda dağının doruğunda Zeus’la birlikte olmaya karar verince, Lemnos adasından Hypnos’u bulur ve Zeus’u uyutsun diye diller döker, armağanlar söz verir. Bir başka zaman ise Zeus’un oğlu Herakles’e saldırabilmek için Hypnos’tan kocası Zeus’u uyutmasını ister. Hypnos genellikle Zeus’u öfkelendirmeyi  reddeder çünkü daha önce onun fırlattığı şimşeklerden biri çok yakınına kadar gelmiştir.

Vardılar canavarlar anası çok pınarlı İda’ya,

Lektos burnunda fırladılar denizden,

ayak bastılar bereketli toprağa.

Ayakları altında ormanlı doruklar titredi.

Uyku durakaldı orada,

görünmeden Zeus’un gözüne

çok yüksek bir çamın üstüne kondu,

İda’da büyüyen en ulu çamdı bu,

havada yüksele yüksele göğe varıyordu.

Uyku orada, çam dalları arasında,

bir kuş oluvermişti, dağlarda yaşayan, ince sesli,

tanrıların Khalkis, insanların Kymindis dedikleri.

                                                     (İlyada, xıv, 285 vd. )

Roma mitolojisinde Somnus olarak geçen Hypnos, elinde bir kap haşhaş suyu veya çiçeği ile tasvir edilir. Bazı tasvirlerde sedirde yatan Hypnos, çevresinde düşlerin yaratıcısı olan oğulları, Phanatasos ve Morpheus yer alır. Evin önünde haşhaş çiçekleri ve başka yatıştırıcı otlar bulunur. Hypnos ve oğulları sessizliğin hakim olduğu, tek duyulan sesin ‘Lethe’ çayının sularının şırıltısı olduğu bir diyarda oturmaktadır. Lethe çayının adı letarji-uyuşukluk, miskinlik sözcüğünün kökenini oluşturmuştur.

  Yararlanılan Kaynaklar

• Homeros -İlyada Azra Erhat Çevirisi
• Azra Erhat -Hesiodos Eseri ve Kaynakları
• Arthur Cotterell&RachelStorm – Büyük Dünya Mitoloji Ansiklopedisi
• Doç. Dr. Hale Zerrin Toklu – Hypnos’un Haşhaşından Morfeus’un Morfinine