Ahmedek, bir kalede dıştaki sur duvarına bitişik bir iç kale anlamına gelmektedir. Şehirlerin fiziki yapılarında kalelerin bir parçası olan ahmedekler, iç kale ile aynı yapı içinde değerlendirilmektedir. Kaleler, genellikle iç kale, dış kale, şehristan ve ahmedek gibi bölümlerden oluşmaktadır. Ancak, ahmedekler ve dış kale her kalede bulunmayabilir. Bazı kaleler sadece iç kale bölümünden ibarettir. Şehir yapılanmasında ahmedeklerin konumları belli bir kurala bağlı değildir. Genellikle dış surların bir parçası olarak içeriden surlara bitişik şekilde inşa edilmiştir. Ahmedekler tamamen askeri amaçlar için yapılmıştır ve ordunun şehirlerdeki kışlası vazifesini görür. Bu yapı, Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya taşıdıkları bir savunma tesisi olup dış surdan önce inşa edilen, dış sur yapılınca bunun içinde kalan hisardır.
Orta Asya ve İran Türk–İslam kentlerinde olduğu gibi Anadolu Selçuklu kentlerinde de; sur, hendek ve kule gibi savunma tesisleri ile tahkim edilen ahmedek bulunmaktadır. Ahmedekler; komutanın ikametgahı, askeri, dini ve sivil mimarinin de bulunduğu stratejik yapılardır. Burada, kente gelen elçiler ağırlanmıştır. Ayrıca kentte çıkan iç ve dış karışıklık durumunda kent yöneticilerinin sığınma yeri olarak da kullanılmıştır. Selçuklu kentlerinden Konya, Kayseri, Sivas, Malatya, Akşehir ve Sinop’ta iç kalelerden ayrı, bağımsız bir mekânsal öge olarak örgütlenmiş ahmedek adı verilen kalelerin varlığı bilinmektedir. Ancak, tüm Selçuklu kentlerinde ahmedeklerin varlığından söz etmek olanaklı değildir.
Yararlanılan kaynaklar
- Doğan Hasol- Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü
- Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi
- Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
- Koray Özcan-Erken Dönem Anadolu–Türk Kenti Anadolu Selçuklu Kenti ve Mekânsal Ögeleri
- Abdurrahman Okuyan – Şehir Tarihi Açısından Anadolu Selçuklu Şehirlerinin Sosyal ve Fiziki Yapısı
- Yusuf Küçükdağ – Konya Kalesi’nin Ahmedek Bölümüne Dair