Agora Nedir?
Basit şekliyle “kent meydanı” olarak ifade edilen agoralar, Grekçede “ageiro” yani “toplanmak” terimine karşılık gelir. Bu terim, daha sonraki süreçlerde kısaca “toplanılan yer” anlamına gelen “agora” ismine dönüşmüştür. İlk kez Homeros’ta “toplantı” ya da “toplantı yeri” anlamında kullanılan agora, günümüzde de pazar yeri ya da market gibi sadece ticari olguları vurgulayan tanımlarla da ifade edilmektedir.
Agora’nın İşlevi
Agoralar kentin; yönetsel, siyasal ve sosyal merkezi konumundadır. Çevresi revaklı ve çoğunlukla dörtgen planlıdır. Tiyatro, Bouleuterion ve Gymnasion gibi yapıların henüz olmadığı erken dönemlerde bu yapıların işlevlerini agora üstlenmiştir. Halk; yöneticilerini seçmek, kararlar almak, belli günlerde yapılan şenlikleri ya da spor gösterilerini izlemek üzere kent içinde belirlenmiş bir açık alanda toplanırdı. Özellikle bu açık alanlar agora yapısının çekirdeğini oluşturmuştur.
Antik Çağ’da bir yapıyla ya da tek bir amaca yönelik olarak karşımıza çıkmayan agoralar, çeşitlilik bakımından antik dünyanın hem maddi hem de manevi olarak en önemli alanlarından biri olma özelliğine sahiptir. Örneğin, Elis Agorası’nın hipodrom gibi kullanıldığı bilinmektedir. Sparta Agorası’nın bir bölümü khoros adını almıştır. Burada Gymnopaedia Şenlikleri’nde gençler Tanrı Apollon onuruna dans etmişlerdir.
Önceleri bir buluşma yeri olarak hizmet veren agoralar sivil yaşamın merkezi olmuştur. Daha sonra etrafı sivil ve idari yapıların inşasıyla bir yaşam merkezine dönüşmüştür. Meydandaki açık alan her zaman pazar yeri olarak hizmet vermiş ve çevresine kalıcı dükkanlar kurulmuştur.
Atina Agorası
Yunan şehirleri içerisinde Atina Agorası oldukça önemli bir konumdadır. Atina Agorası, MÖ 6. yüzyıldan MS 2. yüzyıla kadar kullanılmış ve gelişimini sürdürmüştür. Arkeolojik kazılarda açığa çıkartılan binalar, anıtlar ve küçük nesneler, agoranın sivil yaşamın her alanında oynadığı önemli rolü göstermektedir. Alanın bir pazar yeri olarak kullanımı; çömlekçilerin, ayakkabıcıların, demircilerin ve heykeltıraşların mallarını üretip sattıkları çok sayıda dükkan ile gösterilir. Agoranın etrafını saran uzun stoalar; iş, siyaset ya da felsefe tartışmak için arkadaşlarıyla buluşan insanlara gölgeli yürüyüş yolları sunmuştur. Yakınında yer alan kütüphane ve konser salonu (Odeion) kültürel ihtiyaçları karşılamıştır. Tapınaklar ve çok sayıdaki küçük sunaklar ise düzenli ibadet olanağı sunmuştur.
Yararlanılan Kaynaklar
- Hüseyin Tolga CANDUR – Antik Çağ’da Agora
- Adnan Turani – Sanat Terimleri Sözlüğü
- Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi
