Sanat Tarihine Yardımcı Bilim Dalları | Terminoloji | Okur Yazarım
Sanat Tarihi Terminoloji

Sanat Tarihine Yardımcı Bilim Dalları

Written by Okur Yazarım

Arkeoloji

Arkeoloji, insanlık tarihine ait her türlü uygarlık ve kültür izini kendi bilimsel ilkeleri ve yöntemleriyle araştıran, çeşitli alt bilim alanlarının katkısıyla analiz eden, yorumlayan ve sonuç olarak bilimsel bilgi haline getiren bir bilim dalıdır. Sanat Tarihi ise geçmişin sanat eserleri üzerinde düşünmemizi sağlayarak, günümüz ve gelecekteki eserler ile ilgili bakış açımıza yön verir.

Ortak bir geçmişe ve ortaya çıkış hikayesine sahip Sanat Tarihi ve Arkeoloji bilim dalları görüldüğü gibi amaçları bakımından analiz edildiğinde, önemli kesişme ve ayrılma noktalarına sahiptir. Bilindiği gibi hem Sanat Tarihi’nin hem de Arkeoloji’nin ortak temel amacı; insanın ortaya koyduğu her türlü eseri kendi özgün bakış açılarıyla irdeleyerek ona ait kültürel/tarihsel/sanatsal bir geçmiş oluşturabilmektir. Neticede, her iki bilim dalı için de ortak nokta insan elinden çıkmış her türlü kültürel materyaldir.

Epigrafi

Epigrafya kelimesi Hellence (ἐπιϒραϕἠ) dialektiğinden gelmekle birlikte ‘’yazıt’’ manasına gelmektedir. Bu sözcük Türkçe’ yede ‘’yazıt bilimi’’ olarak geçmiştir. İnsanlar henüz kağıdın kullanılmadığı en erken dönemlerde elde edilen neredeyse her türlü materyel üzerine gerekli kayıtlarda bulunulmuştur. Bu yazıcı nesneleri ilk akla gelebilecek taş olmakla birlikte, kemik, meta v.s. her türlü nesne üzerine kazınmış veya çizilmişlerdir. Epigrafya bilimi de bu yazıtları inceleyerek sanat tarihi bilimine yardımcı olur.

Paleografya

Paleografya (paleografi), tarih boyunca kullanılan çeşitli yazı tiplerini okumaya ve incelemeye dayanan bir bilim dalıdır. Özellikle XVIII-XIX. yüzyıllarda Eskiçağ medeniyetlerinden günümüze ulaşan yazıları çözmek amacıyla bu ilimden faydalanılmış, ayrıca çeşitli el yazılarının şekil ve tarzını da inceleyerek tarihe ışık tutmuştur.

Tarihi belgeler içinde geçen tarih her zaman belgenin yazıldığı tarih olmayıp çok defa daha önceki bir olaya işaret eder. Böyle bir belge ile karşılaşıldığında paleografya biliminden faydalanılır. Bu açıdan sanat tarihi bilimine yardımcı olmaktadır.

Sanat Sosyolojisi

Sanat sosyolojisi, sanat ve toplum ilişkisini yorumlayan bir bilim dalıdır. Bir sanatsal üslubun değişmesine sebep olan etkenlere açıklık getirerek sanat tarihi bilimine yardımcı olur.

Sanat Psikolojisi

Sanat psikolojisi, sanat ortamı, sanatçıların psikolojik yapısı ve sanat eserleri arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır.  Sanatçıların üslubu ve eserlerinde verilmek istenen mesajı incelemesi yönüyle sanat tarihine yardımcı olmaktadır.

Sanat Felsefesi

Sanat felsefesi, sanatı felsefi açıdan irdeleyen bir bilim dalıdır. Sanatın ne olduğunu, işlevini, insan için taşıdığı anlamı ele alır. Sanatla ilgili her türlü kavram ve problemi analiz eder ve sanattaki güzel kavramı ile ilgilenir. Sanat felsefesi, sanat eserinin muhteviyatını açıklaması bakımından sanat tarihine yardımcı olmaktadır.

Coğrafya

Coğrafya, yeryüzünü; fiziksel, ekonomik, beşeri, siyasal yönlerden inceleyen bilim dalıdır. Sanat eseri ortaya çıktığı bölgenin coğrafi yapısı, toplumun yaşam koşulları ve dünya görüşünden etkilenir. Coğrafya bilimi ise sanat olayının, akımın, tarzın ve eserin ait olduğu yeri belirleyerek sanat tarihine yardımcı olur.

Nümismatik

Nümismatik para bilimidir. Sikke ve madalyonların tarihi ve tanımıyla uğraşan; Sikke anlamına gelen Grekçe “nomisma” ile Latince “numisma” kelimelerinden türemiştir. Arkeolojik kazılarda bulunan sikke ve madalyonları inceleyerek sanat tarihi bilimine yardımcı olmaktadır.

Tarih

Sosyal bilimler içerisinde ele alınan tarih; geçmişte olan olaylar veya bunlar hakkındaki belgelerin verileridir. Belgelere dayandırılmayan veya geçerli sayılabilecek kaynaklarla desteklenemeyen geçmiş; tarih biliminin konusu olarak algılanamaz. “Tarih” sözcüğü hem geçmişte kalan insani ve toplumsal olaylar topluluğunu, yani yaşanmış geçmişi adlandırmakta kullanılır. Bu anlamda tarih bilimi arkeolojik kazılardan elde edilmiş buluntuları tarihlendirerek kronolojik olarak sınıflandırarak sanat tarihine yardımcı olur.

Mimarlık Tarihi

Mimarlık tarihi, mimari yapıların gelişim çizgisine bakarak yapıların evrimini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu bakımdan mimari yapıları sınıflandırma ve gelişim sürecini daha kolay incelemek açısından sanat tarihine yardımcı olur.

Mitoloji

Yunanca; mitologia (µυθολογία), mithos (µυθος) yani “söylenen ya da duyulan söz” ve logos (λογος) yani “konuşma” kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Eski Yunan’da “geçmişte söylenenlerin tekrar edilmesi “ gibi bir anlam barındırmaktayken zamanla Batı dillerinde “efsane” anlamı kazanmıştır. Çağdaş kullanımda, mitoloji ya belirli bir din veya kültürdeki mitlerin bütününü tanımlar (örneğin: Yunan mitolojisi, Türk mitolojisi, Hint Mitolojisi) ya da mitlerin incelenmesi, yorumlanması, toplanması (belki yeniden oluşturulması) ve benzeri çalışmaları içeren bilgi, bilim dalını tanımlar. Arkeolojik kazılarda elde edilen efsanevi figürler mitoloji bilimiyle anlam kazanmaktadır. Bazı mitolojik olaylar yaşanmış olayları konu alması nedeniyle de sanat tarihine yardımcı bir bilim dalıdır.

İkonografi

Yunan ve roma antikitesindeki her çeşit resim heykel para madalyon ve kıymetli taşlar üzerine yapılmış oyma resim ve kabartmaları inceleyen dini simge bilimidir.

Dinler Tarihi

Dinler Tarihi, dinleri yer ve zaman göstererek inceleyen, bu incelemeleri yaparken karşılaştırmalara yer veren bir bilim dalıdır. Dinler Tarihinin tanımı “tarihi incelemelere” ve “karşılaştırmalı incelemelere” göre yapılır. Tarihi incelemelere göre Dinler Tarihi; tarih ve filoloji metotlarını kullanarak dinleri doğuş ve gelişmesinden inanç, ibadet, ahlak vb konularına kadar tarihi seyir içinde inceleyen bir disiplin; karşılaştırmalı incelemelere göre; dinlerin diğer dinlerle olan ilişkilerini benzer, farklı ve ortak özelliklerini karşılaştırmalı olarak ele alan bir bilim dalıdır. Dinler tarihi, sanat eserlerinde karşılaşılan motif ve simgeleri yorumladığı için sanat tarihine yardımcı olur.

Halk Bilimi

Halk bilimi, bir ülkede veya bölgede yaşayan halkın kültür ürünlerini, sözlü edebiyatını, geleneklerini, törelerini, inançlarını, mutfağını, oyunlarını, halk hekimliğini inceleyerek bunların birbiriyle ilişkilerini belirten, kaynak, evrim, yayılım, değişim, etkileşim v.b. sorunlarını çözmeye, sonuç, kural, kuram ve yasaları bulmaya çalışan bilim dalıdır. Halkın kültür ürünlerini, gelenek ve inançlarını inceleyerek sanat eserini yorumlamada sanat tarihine yardımcı olur.

Yararlanılan Kaynaklar

  • Harun Deniz – Tarihin kaynakları I Dersi (Epigrafya, Papiroloji, Nümismatik)
  • islamansiklopedisi.org.tr – Mübahat S. Kütükoğlu (Paleofrafya)
  • Birol Can ve  Mehmet Işıklı – “Arkeoloji” ve “Sanat Tarihi” Bilimlerinin Kurumsal ve Kurumsal Birlikteliği Üzerine
Click to rate this post!
[Total: 1 Average: 3]

About the author

Okur Yazarım

2016'nın Ekim ayından itibaren Sanat Tarihi, Mitoloji ve Sembolizm konularında yazılar yazmak üzere bir araya gelmiş küçük bir grubuz. Bu süre içerisinde sizlere okuduğumuz ve araştırdığımız konularda mümkün olduğunca doğru bilgiyi basit bir dille ulaştırmak için çabalıyoruz.

Leave a Comment