Minber Nedir?
Arapça nebr isminden gelen minber sözcüğü, “kaldırma”, “yükseltme” anlamlarına gelmektedir. Genelde camilerde hatibin hutbe okurken daha iyi görülmek ve sesini daha iyi duyurmak üzere çıktığı basamaklı mimari unsurdur. Anadolu’da, Selçuklulardan günümüze kadar farklı tarzda yapılan minberler, cami, mescit ve namazgahlarda kullanılmaktadır. Camilerde, ibadet alanının kıble tarafına ve mihrabın sağına konulan minber, camilerin en fazla süslenen bölümlerinden biridir.
Minberin Bölümleri
Kaide: Minberin üzerine oturduğu tek sıra veya birkaç sıra bordür ve silmelerden oluşan tabanlıktır.
Giriş: Minberlerin basamak başlangıcında kemerli açıklık şeklinde düzenlenen ve minbere geçişi sağlayan bölümdür. Biçim açısından taçkapıya benzetilen minber girişlerinde de kitabelik yer almaktadır.
Aynalık altı Bölümü/Süpürgelik: Minber kaidesinin hemen üzerinde yükselen aynalık altı bölümü Osmanlı Erken Dönem sonlarında kemerli açıklıklara dönüşmüştür. Özellikle Osmanlı Dönemi minberlerinde karşımıza çıkar.
Yan Aynalıklar: Gövdeyi oluşturan ve minberlerin yan yüzlerinin form özelliğinden dolayı üçgen olan geniş alanın adıdır. Yan aynalıklar minber basamaklarını aralarında saklayan dekoratif mimari ögedir.
Korkuluk: Minberi iki yanından sınırlandıran ve merdivenleri kuşatan elemandır. Minberlerde iki korkuluk düzenlemesi görülür. Bunlar basamak(merdiven) korkulukları ve köşk korkuluklarıdır. Basamak korkulukları minber basamakları yükseltisi boyunca iki yandan birbirine paralel oluşturan, belirli bir düzeye kadar yükseltilerek basamakları sınırlayan ögeye denir. Köşk korkulukları köşkün doğu ve batı cephesinden köşk tabanından belirli bir düzeye kadar yükseltilen mimari ögedir.
Köşebent: Minber korkuluğu ile giriş sövelerini birbirine bağlayan köşelerde estetik amaçla yapılmış küçük süslü unsurdur.
Geçit: Geçit, minberin cami mekanında oluşturduğu dikey yöndeki bölünmeyi hafifletmek amacıyla yapılan işlevsel nitelikli mimari ögedir.
Geçit üstü panosu: Geçit bölümünün hemen üzerinde yer alan dikdörtgen panodur. Yüzeyi sade bırakıldığı gibi, dönemine uygun olarak süslenen örnekler de mevcuttur.
Köşk altı panosu/Süpürgelik: Genellikle yüksek olan minberlerde karşımıza çıkar. Geçit üstü panosunun üzerinde yer alan dilimli kemerli açıklık şeklinde düzenlenen bölümdür.
Köşk: Minberin en üst bölümünde taht olarak da adlandırılan dört taşıyıcı ile yükseltilen bölümdür. Minber, hatibin tüm cemaati en iyi görebildiği üzerinde oturabileceği bir mimari ögedir.
Köşk yan pano: Minber köşkünün yan yüzeylerindeki açıklığı kapatan ve genellikle korkuluğun devamı şeklinde düzenlenen panolardır.
Kasnak: Minber külahının oturtulduğu çokgen ya da silindirik elemanlardır.
Külah: Minber köşkünün örtüsü şeklinde düzenlenmiş külahlar, yüksekliği sağlayan en önemli unsurlardır.
Alem: Külahın bitiminde, ucunda yer alan metalden bezemeli unsurdur. Türk sanatında alem mimarideki diğer elemanlar gibi minberde de devam etmektedir.
Kapı: Kapı minber basamaklarına ve köşke ulaşımı sağlayan açıklıklara denir. Kapı başlığı altında; kemer açıklığı, kapı söveleri, kemer köşelikleri, alınlık, taç ve kapı desteği kısımlar halinde verilmiştir. Kapı desteği merdiven korkuluğu ile kapı arasında yer alan üçgen formunda tasarlanmış süsleme ve dekoratif unsurlarıyla dikkat çekmektedir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Gülay Apa Kurşitoğlu-İstanbul-Üsküdar’daki Hanım Sultanlar Adına Yaptırılan Cami Minberleri
- Gülay Apa Kurşitoğlu-Anadolu Selçuklu Dönemi Minberlerinde Geometrik Kurgu
- Hakan Dağlı-Mimar Sinan’ın İstanbul’daki camiilerinin minber bezemeleri
- Sedat Bayrakal-İzmir Minberleri
- Bülent ORAL – Mimar Koca Sinan’ın İstanbul’daki Camilerinde Minber
