Hermann Jansen’in İzmit İmar Planı

İzmit İmar Planı

İzmit kenti için ilk imar planı hazırlama görevi 1934 yılında Hermann Jansen’e verilmiştir. Jansen, 1934 yılında İzmit’e gelerek genel bir inceleme yapmış ve kentin imarıyla alakalı görüşlerini bir rapor halinde hazırlayarak dönemin İzmit Belediye Başkanına sunmuştur. Belediye, Jansen’in raporunu inceleyerek dönemin ekonomik durumunun el verdiği ölçüde bazı düzenlemelere gidilmiştir.

Jansen tarafından hazırlanmış iki rapor mevcuttur. Raporlardan biri 1934 yılındaki ön inceleme raporu, diğeri ise imar planlarının belli bir bölümünün eki olan 1935 yılındaki rapordur. 1934 yılındaki ön inceleme raporunda şehrin konumu sahip olduğu kültürel ve doğal güzellikleri ile bir sahil ve ticaret kenti olarak gelişebileceğini önermiştir. 1935 yılındaki raporunda şehrin “Demiryolu ve Deniz Kenarı Arasındaki Yapılaşma” başlıklı planın açıklama raporudur. Bu raporda şehrin ulaşım sorunu çözülmek istenmiştir. Jansen’in plan ön açıklama raporunda kentin doğal ve tarihi güzelliklerinin korunarak çekici bir sahil kenti olarak varlığını sürdürmesi hususunda yapılması gerekenler ve sahil şeridinin de modern kentin kimliğine uygun olarak düzenlenmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Jansen, sahil şeridinde gül bahçeleri, gezinti alanları ile konser ve toplantılar düzenlenebilecek bir salon (tiyatro), otel, lokanta ve kahve gibi kamunun kullanımına açık yapılar önermiştir. Ayrıca belediye binasının yeterli olmayacağı düşünülerek Yeni Ankara Caddesi üzerinde yeni bir bina öngörülmüştür. Kentin sahil şeridi için düşünülen kamu binaları inşa edilmemiştir ancak günümüzde bir takım düzenlemeler yapılarak sahil şeridine işlerlik kazandırılmıştır.

Jansen, kent planında tarihi ve kültürel değerlere önem vererek dokuyu korumaya çalışmıştır. Ancak günümüzde Jansen’in bu yaklaşımına karşılık kentin sanayileşmesi ve gittikçe nüfusunun artması sonucu tarihi dokuya yeterince hassasiyet gösterilmemiştir. Bununla beraber kent için düşünülen yeşil alan uygulaması, nüfus artışı ve yapılaşma sonucu uygulanamadığından günümüzde yeşil alan sorunu yaşanmaktadır.

Demiryolu ve Sahil Şeridi Yapılaşması

Jansen şehir planında, şehrin ulaşım sorununa çözüm bulmak adına, İstanbul-Ankara yolu güzergahı göz önüne alınarak, mevcut demiryolunun güneyinde ortadan geniş yeni bir hat ya da Hürriyet Caddesi’nin kuzeyinde bulunan yolun genişletilebileceğini önermiştir.

Birinci seçenek için iki yeni köprü gerekli olduğundan, ikincisi seçilmiştir. Büyük maliyete gerek olmadan trafik konusunun çözülmesi için İstanbul-Ankara geçişini sağlamak amacıyla, Hürriyet Caddesi’nin demiryolunun kuzeyindeki tarafının şehir içinden geçiş caddesi olarak düzenlenmesi teklif edilmiştir. Sonraki yıllarda kent merkezinden geçmesi eleştirilen demiryolu kaldırılmış, geçtiği güzergah yürüyüş yolu olarak düzenlenmiştir. Ancak demiryolu sahilden geçirilerek sahil ve kent arasında yeniden bir bariyer oluşturmuştur. Günümüzde İstanbul- Ankara yolu için trafik sorunu devam etmekle birlikte Jansen’in tespitinin yerinde olduğu anlaşılır.

Jansen, ayrıca Kurtuluş Savaşı döneminde Rumlar tarafından yakılan Kozluk Mahallesi’ni imara açarak planını yapmıştır. Bahçeli evlerin yapılmasının tasarlandığı bu mahallenin İzmit’in en modern mahallelerinden biri olması amaçlanmıştır. Fakat ne yazık ki Kozluk Mahallesi için düşünülen bu plan da uygulanamamıştır. Bunun yerine dar yollar arasına plansız evler kurulmuş ve kötü bir görüntüye neden olmuştur. Buna ek olarak farklı dönemlerde tozlu veya çamurlu olan yolların yapılması istenmiş fakat uygulamaya ancak 1950’lerde başlanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

• Fügen Avdan, Cumhuriyet Dönemi Kentleşme Sürecinde Planlama Deneyimi: 1930-1980 İzmit Planları, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli-2009.s.99.
• Selin Yıldız, İzmit şehrinin mekânsal gelişim süreci, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya-2016.s.85.