Dan Brown’ın Inferno Kitabında Geçen Sanat Eserleri ve Mimari Yapılar-3.Bölüm

• Dan Brown’ın Inferno Kitabında Geçen Sanat Eserleri ve Mimari Yapılar-1.Bölüm
• Dan Brown’ın Inferno Kitabında Geçen Sanat Eserleri ve Mimari Yapılar-2.Bölüm

18.BÖLÜM

Langdon ve Sienna, onları yakalamaya gelen gümüş saçlı kadın ve adamlarından kaçarak, güvenli bir yer bulmaya çalışırlar. Dante’nin Cehennem’inde, kıvranan bedenlerin üzerine yazılmış catrovacer kelimesinin ne anlama geldiğini düşünürken, Langdon’un aklına bir fikir gelir.

Dünya’da hiçbir şehir Dante’yle Floransa kadar bağlantılı olamazdı. Dante Alighieri, Floransa’da doğmuş, büyümüş, anlatılanlara göre Beatrice’e Floransa’da aşık olmuş ve Floransa’daki yuvasından acımasızca sürgün edilip, İtalyan kırsalında yuva özlemi çekerek yıllarca yaşamak zorunda bırakılmıştı.

Dante, en sevdiğin ne varsa hepsini bırakacaksın, diye bahsetmişti sürgünden. Bunun, gurbet yayının attığı ilk ok olduğunu anlayacaksın. 

Langdon,  Cennet’in On Yedinci Kanto’sundaki bu sözleri düşünürken sağa, Arno Nehri üzerinden eski Floransa’ya doğru baktı. “Gitmemiz gereken yer eski şehir,” dedi. “Cevaplar ancak orada olabilir. Eski Floransa, Dante’nin tüm dünyasıydı.”

• Beatrice Potinari (1266-1290): Beatrice hakkında çok bilgi olmasa da, Dante’nin daha 9 yaşındayken Beatricelerin evinde düzenlenen eğlencede, ona aşık olduğu bilinmektedir. Bu ilk görüşmeden yaklaşık 10 yıl sonra, tekrar Beatrice’i gören Dante’nin aşkı daha da kalıcı hale gelse de duygularını hiçbir zaman Beatrice’e açmamıştır. Beatrice’in, 1288’de Simone dei Burdi ile evlendiği ve bundan 2 yıl sonra da öldüğü bilinmektedir. Beatrice’in ölümünden sonra çalışmalarına daha sıkı sarılan Dante’nin İlahi Komedya’yı yazarken, ilham kaynağının da Beatrice olduğu bilinmektedir. İlahi Komedya’nın Cehennem ve Araf bölümlerinde Dante’ye rehberlik eden, Vergillius iken; son bölüm olan Cennet’te ise, Dante’ye rehberlik eden Beatrice’dir.

Langdon, aklındaki soruların cevabını bir tek Eski Floransa’da bulabileceklerini düşünür. Catrovacer kelimesini düşünürken, aklına Dante hakkında verdiği konferanslar gelir.

Langdon, “Dante Alighieri,” diye başladı. “Floransalı olan yazar ve filozof, 1265 ila 1321 yılları arasında yaşamıştır. Bu portrede, tüm tasvirlerde olduğu gibi, başında kırmızı bir cappuccio, yani dar, kulaklıklı, kıvrımlı bir başlık var. Koyu kırmızı Lucca cüppesiyle Dante’nin en çok taklit edilen resmidir.”

Langdon, Botticelli’nin Uffuzi Galerisi’nden alınan Dante portresinin slaytlarını gösterir.

• Dünyaca ünlü olan Uffizi Galerisi, 1560-1580 yılları arasında, Dük Cosimo’nun çalışma ofisi olarak mimar Vasari tarafından yapılmış ve daha sonra galeriye dönüştürülmüştür. Rönesans’ın en önemli eserlerinin de görülebileceği koleksiyon, Medici Ailesi tarafından oluşturulmuştur. Uffizi Galerisi’nde Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu, Tiziano’nun Urbino Venüsü, Raffael’in Goldfinch Madonnası, Michelangelo’nun Kutsal Aile resmi gibi birçok ünlü sanatçının eserleri sergilenmektedir.

Dante’nin en çarpıcı hatları olan keskin çenesini ve kemerli burnunu vurgulayan bir resimdi. “Resimde Dante’nin benzersiz yüzü yine kırmızı cappuccia ile çerçevelenmiş ama burada Botticelli, başlığına ustalığın sembolü olan defne yapraklı taç eklemiş. Şiir sanatında ustalığı temsil ediyor. Antik Yunan’dan alınan geleneksel sembol, günümüzde bile şiir ödülü ve Nobel kazananları onurlandırmak için kullanılıyor.

• Yaşamı boyunca Dante’nin “İlahi Komedya” eserine ilgili olan Botticelli, 1480-1500 yılları arasında, bu eserin illüstrasyonlarını çizse de, bilinmeyen bir sebepten ötürü çizimleri tamamlayamamıştır. Yaptığı 93 resmin sadece 4 tanesi renklendirilmiş ve zaman içinde 9 tanesi de kaybolmuştur. Çizimler, şu anda Berlin’deki Staatliche Müzesi ve Vatikan Kütüphanesi koleksiyonlarında bulunmaktadır.

Langdon hızla birkaç resim gösterdi. Hepsi Dante’yi kırmızı başlık, kırmızı tunik, defne yapraklı taç ve kemerli burnuyla tasvir ediyordu. “ Ve Dante imajınızı güçlendirmek için işte Santa Croce Meydan’ından bir heykel… ve tabi ki, ünlü Bargello Şapeli’nde Giotto’ya atfedilmiş fresk.”

• Heykeltıraş Enrico Pazzi’nin yapmış olduğu Dante heykeli, Dante’nin doğumunun 600. yılını kutlamak amacıyla, heykeltıraş tarafından 1865 yılında bağışlanmıştır. Floransa’nın Toskana bölgesindeki Santa Croce Meydanı’nda bulunmakta olan heykeli, birleşmiş ulusların kralı II. Vittorio Emanuele, 14 Mayıs günü büyük ve ihtişamlı törenle açmıştır.

• Giotto di Bondone (1267-1337): Floransalı ressam, Rönesans resminin öncülerinden olup, Assisi Kilisesi’ni Aziz Francis’in yaşamından 28 sahneyle süsleyerek fresk ressamı olarak büyük ün kazanmıştır. Yukarıdaki görsel Giotto’nun Palazzo del Bargello’daki Podesta Şapeli’nde yapmış olduğu bir fresktir. Dante İlahi Komedya’nın Araf bölümünde Giotto’yla ilgili şu sözleri söylemiştir:

        “Cimabue resmin ustası bilirdi kendini,

        Oysa artık ünü karardı

        Giotto aldı şimdi onun yerini.”

Langdon, Dante’yi Floransa surlarının dışında, elinde bir İlahi Komedya baskısını tutarken gösteren Michelino’nun ikonik freskinin slaytlarını geçti. Geri planda teraslı Araf Dağı cehennem kapılarının üzerinde yükseliyordu. Tablo şimdi, daha çok II Duomo  Olarak bilinen, Floransa’daki Santa Maria del Fiore Katedrali’nde asılıydı.

• Domenico di Michelino (1417-1491): Floransalı olan ressam, baskın olarak İncil’den sahneler çizmiştir. En ünlü eseri olan İlahi Komedya’yı gösteren Dante freskosu, yani La Commedia İllumina Firenze, Floransa’daki II Duomo olarak da bilinen Santa Maria del Fiore Katedrali’ninde bulunmaktadır. Dante, Floransa şehri ile birlikte, Cehennem, Araf ve Yeryüzü Cenneti (Adem ile Havva ile birlikte) ve göksel kürelerle tasvir edilmiştir.

Langdon slaytları değiştirdi.”Bunun kitap kapağınızda yazmasını ister miydiniz?” Yeryüzüne ondan büyük adam gelmemiştir (Michelangelo). Kalabalıktan şaşkınlık mırıltıları yükseldi.

Langdon ,”Evet,” dedi. “Sistine Şapeli ve Davut Heykeli’yle tanıdığınız aynı Michalengelo. O, usta bir ressam ve heykeltıraş olmanın yanı sıra, yaklaşık üç yüz şiir yazmış mükemmel bir şairdi. Dante adındaki şiirini, korkutucu cehennem tasvirleriyle Son Hüküm’e ilham veren, Dante’ye ithaf etmişti. Eğer bana inanmıyorsanız, Dante’nin Cehennem’inin Üçüncü Kanto’sunu okuyun ve Sistine Şapeli’ni ziyaret edin. Mihrabın tam üzerinde bu tanıdık resmi göreceksiniz.”

• The Last Judgment (Son Hüküm): “Kıyamet Günü” adıyla da bilinen eser, Papa III. Paulus‘un isteği üzerine, Michelangelo tarafından Sistine Şapeli’nin sunak duvarına yapılmıştır. İyilik ve kötülük edenlerin cennet ve cehenneme gönderilmelerini konu alan bu eserin odak noktasında İsa ve Meryem bulunmaktadır. Resmin sağ ve solunda ise, İsa’nın el hareketlerine uygun şekilde Cennet tarafına doğru çıkanlar ve Cehennem tarafına doğru inen insanlar resmedilmiştir.

Langdon korkudan sinmiş insanların üzerinde dev bir kürek sallayan, adaleli bir canavarın korkutucu slaytını geçti. “Bu Dante’nin öfkeli sandalcısı Kharon, ayrılan yolcuları küreğiyle dövüyor.”

• İlahi Komedya’nın Cehennem bölümünde Dante, Kharon için şunları söylemiştir:

         “Sonra bir araya toplandılar

         Tanrı korkusu bilmeyen insanları bekleyen kıyıda,

         başladılar hüngür hüngür ağlaşmaya.

 

         Kor gözlü Kharon iblisi

         işmar edip hepsini yan yana getirdi,

         gecikenlerin sırtına küreğini indirdi.”

Langdon yeni bir slayta geçmişti. Çarmıha gerilmiş bir adamı gösteren, Michelangelo’nun Son Hüküm’ünün başka bir detayıydı. “Bu, Kitab-ı Mukaddes’e göre, asılarak öldürülen Haman. Ama Dante’nin şiirinde çarmıha geriliyor. Resimde gördüğünüz gibi Michelangelo, Sistine Şapeli’nde, Kitab-ı Mukaddes yerine Dante’nin anlatımını seçmiş.” Langdon fısıltıyla konuştu.”Kimseye söylemeyin.”

Resmin (La Mappa dell’Inferno) sol üst köşesini gösteren Langdon, arkasını dönmüştü. “Yolculuğumuz burada başlayacak. Yerin üstündeki bu noktada Dante’yi, yanında rehberi Vergilius ile birlikte cehennem kapılarının önünde, kırmızılar içinde görüyorsunuz. Buradan, Dante’nin cehenneminin dokuz dairesinden geçerek aşağı inceğiz ve sonunda karşılaşacağımız şey…”

Langdon sonraki slayta geçti: Dik bir yamacın yüzüne oyulmuş, tünel şeklindeki karanlık bir girişi betimleyen Gustave Dore taşbaskısı. Kapının üzerindeki yazı şöyle diyordu:

İÇERİ GİRENLER, DIŞARIDA BIRAKIN HER UMUDU.

Sienna yaklaşık üç yüz metre ilerideki Porta Romana’yı gösterdi. Burası eski Floransa’ya geçmek için hala kullanılmakta olan antik bir kapıydı.

20.BÖLÜM

Floransa bir zamanlar duvarlarla çevriliydi. Şehrin ana girişi olan Porta Romana, 1326’da inşa edilmişti. Giriş kapısı tuğla ve taştan oluşan 15 metre yüksekliğindeki bir duvardı ve ana geçidindeki büyük sürgülü tahta kapılar hala yerinde duruyordu. Bu kapılar trafiğin geçmesi için sürekli açık tutuluyordu. Altı büyük cadde kapıların önünde birleşerek bir döner kavşağa doğru akıyordu. Döner kavşağın ortasındaki çimenlik alanda, şehrin kapılarından kafasının üzerinde bir kadını taşıyarak ayrılan başka bir kadının betimlendiği büyük Pistoletto heykeli bulunuyordu.

• Pistoletto Heykeli: Michelangelo tarafından yapılan heykel, ilk olarak Floransa’nın iki tahkimatından (savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askeri yapılar ve binalar) biri olan Forti di Belvedere’de sergilenmiştir. Daha sonra heykel, Porta Romana kapısının önündeki alana konulmuştur. 

Sienna ve Langdon, Porta Romana’nın önündeki döner kavşağa baktıklarında, trafiğin polis barikatıyla durdurulduğunu görürler. Sienna, önlerinde oluşan araç konvoyundan çıkarak yakınlarında bulunan inşaat alanına girer. Burada bir nebze polislerden kurtulan Langdon ve Sianna, eski Floransa’ya nasıl gideceklerini düşünürler. Hemen yanlarındaki duvarın arkasında Istituto d’Arte di Firenze yani Floransa Sanat Enstitüsü vardır.

• Istituto d’Arte di Firenze (Liceo Artistico di Porta Romana): 1869 yılında bir oyma eserler okulu olarak açılan Floransa Sanat Enstitüsü, 1880 yılında Dekoratif Sanatlar Ticaret Okulu’na, daha sonra ise, 1919 yılında endüstriyel ve sanatsal bir enstitüye dönüştürülmüştür. Enstitü, 1924 yılından bu yana Boboli bahçelerinin sınırındaki bir parkta, Porta Romana’ya çok yakın olan Pitti Sarayı’nın kraliyet ahırlarında yer almaktadır. Günümüzde Porta Romana Sanat Okulu olarak adlandırılan enstitü, İtalya’daki sıva modellerinin en ilginç koleksiyonunu ve özellikle de Floransa Rönesans sanatının modellerini barındırmaktadır.

21.BÖLÜM

Langdon, saklandıkları alanda,  Botticelli’nin Cehennem tasviri üzerinde yapılan değişiklikleri çözmeyi başarır ve eski Floransa’ya geçmek için farklı bir yol bulur.

Istitutu d’Arte’nin giriş yolu şaşılacak kadar güzel, hatta soylu görünüyordu. Dev meşe ağaçları her iki yandan yaptıkları kavisle uzakta geniş, oval bir bahçe bulunan; üç revaklı, rengi solmuş büyük bir binayı çevreleyerek kubbe oluşturuyorlardı.

Langdon bu binanın, şehirdeki pek çokları gibi on beş, on altı ve on yedinci yüzyıllarda Floransa siyasetini elinde tutan ünlü bir hanedan tarafından yaptırıldığını biliyordu.

Mediciler.

İsim, Floransa’da tek başına bir sembol haline gelmişti. Hüküm sürdüğü üç yüzyıl boyunca dört papa, iki Fransa kraliçesi ve Avrupa’daki en büyük finans kurumunu çıkaran Medici hanedanı, akıl almaz bir servet ve nüfuz sahibi olmuştu. Modern bankalar bugün bile Medicilerin icat ettiği muhasebe yöntemini kullanıyorlardı: çift girişli borç-alacak sistemi.

Bununla birlikte Medicilerin en büyük mirası finans veya politika değil, sanattı. Sanat dünyasının gördüğü belki de en savurgan patron olan Mediciler, Rönesan’ı gerçek anlamda tetikleyen cömert bir sipariş akışı başlatmışlardı. Medicilerin patronluğunda sipariş alan ünlüler listesi Vinci’den Galileo’ya ve Botticelli’ye kadar uzanıyordu. Botticelli’nin ünlü Venüs’ün Doğuşu tablosu, kuzenine yatağının başına asacağı, cinsel açıdan tahrik edici bir düğün hediyesi vermek isteyen Lorenzo de’Medici’nin siparişiyle yapılmıştı.

Cömertliği sebebiyle Muhteşem Lorenzo diye tanınan Lorenzo de’Medici, usta bir ressam ve şairdi; iyi bir gözü olduğu söylenirdi. 1489 yılında Lorenzo, Floransalı genç bir heykeltıraşın eserlerini beğenip onu Medici Sarayı’nda yaşamaya davet etmişti. Burada güzel sanatlar, muhteşem şiirler ve yüksek kültürle çevrili bir ortamda sanatını icra edebilecekti. Medici himayesi altındaki delikanlı, kendini geliştirip tarihin en ünlü iki heykelini oymuştu: Pieta ve Davut. Michelangelo ismiyle tanınan bu yaratıcı dev, kimi zaman Medicilerin insanlığa en büyük hediyesi olarak anılır.

• Pieta (1498-1499): Michelangelo Buonarroti’nin başyapıtlarından biri olan Pieta heykeli, Fransız kardinal Jean de Billheres’in isteği üzerine yapılmıştır. Vatikan’da St. Peter’s Bazilikası’nda bulunan heykel, Michelangelo’nun imzaladığı tek eseridir. Eserde, çarmıha gerilme sonrasında, annesi Meryem’in kucağında yatan İsa tasvir edilmektedir.

Langdon, Istitutu d’Arte’den Boboli Bahçelerine, oradan da Pitti Sarayı’na varabilirlerse, eski şehre giden köprüye çok yakın olacaklarını düşünür.

22.BÖLÜM

Gümüş saçlı kadın (Elizabeth Sinskey), minibüsünde başını cama yaslamış bir şekilde, iki yıl öncesini hatırlar. Dünya Sağlık Örgütü’nde direktör olan Dr. Elizabeth Sinskey, esrarengiz bir kişiyle görüşmek zorunda kalmıştır. Sinskey’nin gözleri, adamın arkasında asılı olan tabloya kayar.

Sinskey korkunç resme baktı: Çıplak bedenlerin oluşturduğu bir kalabalığın üzerinde birbirinin üstüne tırmanan hastalıklı bir insan denizi betimlenmişti.

Adam, “Büyük ressam Dore,” dedi. “Dante Alighieri’nin cehennem hayalini böyle dehşet verici bir şekilde yorumlamış. Umarım sizi rahatsız etmiyordur…çünkü gittiğimiz yer orası.”

Sinskey’nin konuştuğu bilim adamı, bir biyologtur. Dünya nüfusunun bu şekilde artmaya devam ederse, insanlığın sonunu getireceğine ve bunu önlemenin tek yolunun bir virüsle dünya nüfusunu belli bir sayıya çekmek olduğuna inanır.

“Öyleyse önümüzdeki yıllarda hayat kurtarmanın giderek güçleşeceğine sizi temin edebilirim. Nüfus artışı, ruhsal memnuniyetsizlikten daha fazlası demektir. Machiavelli’nin yazdığı pasajda…” Ünlü sözleri hatırlayarak, “Evet” diye sözünü kesti Elizabeth. “Dünyadaki her bir vilayet bulundukları yerde geçim sağlayamayan veya başka bir yere taşınamayan sakinlerle dolup taştığında…dünya kendini temizleyecek.” Gözlerini adama dikti. “Dünya Sağlık Örgütü’ndekilerin hepsi bu sözü gayet iyi bilir.”

• Niccolo di Bernardo dei Machiavelli (1469-1527): İtalyan Rönesans hareketinin en önemli kişilerinden biri olan Machiavelli, tarih ve politika biliminin kurucusu sayılmaktadır. Machiavelli, aynı zamanda düşünür, devlet adamı, askeri stratejist, şair ve oyun yazarı olarak da bilinmektedir. En ünlü eseri olan Prens (II Principe), politika hakkında bilimsel bir inceleme olup, daha sonraları ortaya atılan Makyavelist düşünce teriminin temelini oluşturmuştur.