Konumu: Konya Sırçalı Medrese, Konya’nın Meram İlçesine bağlı Sırçalı Caddesi üzerinde yer alır.
İnşa Tarihi: Medrese 1242 yılında inşa edilmiştir.
Bani ve Mimarı: Taç kapısındaki kitabeye göre Selçuklu Emiri Bedreddin Muslih tarafından yaptırılmıştır. Mimarı ise Muhammed b. Muhammed et-Tûsîdir
Mimari Tanım
İsmini çini süslemelerinden alan Sırçalı Medrese, plan düzeni, taş işçiliği ve tezyinat özellikleriyle Anadolu Selçuklu sanatının en gösterişli yapılarından biridir. Taç kapısındaki kitabeye göre 1242 yılında Selçuklu Emiri Bedreddin Muslih tarafından yaptırılmıştır. Ana eyvandaki çini kitabede ustasının mimar Muhammed b. Muhammed et-Tusi olduğu belirtilmiştir.
Zamanla zarar gören yapı onarımlar geçirmiştir. Öğrenci hücreleri 19. yüzyılda tamamen yıktırılarak yerine kerpiç odalar yapılmış ve 1924 yılına kadar kullanılmıştır. 1943-1954 yıllarında elden geçirilen yapı 1960’ta Konya Müzesi’ne bağlı Mezar Anıtları Seksiyonu (bölümü) olarak ziyarete açılmıştır. Mahmut Akok’un projesi esas alınıp 1969’da Milli Eğitim Bakanlığı’nca restore edilmiştir.
Plan Özellikleri
Doğu-batı doğrultuda uzanan yapı iki katlı ve iki eyvanlı dikdörtgen bir plana sahiptir. Açık avlulu medrese tipolojisine giren Sırçalı Medresede inşa malzemesi olarak taş ve tuğla kullanılmıştır. Medresenin doğu cephesinde beden duvarlarından dışa taşkın taç kapı ile cephenin kuzeyinde alt, güneyinde üst seviyelerde birer dikdörtgen pencere yer alır. Taç kapı medresenin kot seviyesi altında kalması sebebiyle aşağıda kalmıştır.
Taç kapının iki yanında kare planlı birimler yer alır ve üstleri tonoz ile örtülmüştür. Taç kapının kuzey yönünde Bedreddin Muslih’in türbesi yer almaktadır. Kare planlı ve iki katlı türbeye iki basamaklı merdivenle çıkılır. Doğu ve batıdan pencerelerle aydınlatılmış yapının üzeri tonoz biçiminde basık bir kubbeyle örtülmüştür. Taç kapıdan üzeri beşik tonozlu eyvanla avluya geçilir.
Avluyu çeviren revaklar, köşeleri hafifletilmiş kalın ayakların taşıdığı altta Bursa, üstte sivri kemerli olarak ele alınmıştır. Revakların örtüsü ortada beşik, yanlarda çapraz tonozludur. Kuzey ve güneyde sıralanan dörder adet öğrenci hücresi de revak gibi onarım sırasında yenilenmiştir. Taş döşemeli avlunun ortasında bir havuz bulunmaktadır.
Girişin karşısında yer alan ve medresenin en büyük mekanı olan ana eyvana üç basamak merdivenle çıkılmaktadır. Eyvanın kuşatma kemeriyle birlikte üst kısmı yıkılan tonozu tamir edilmiştir. Kıble duvarında bir mihrap nişi mevcuttur. İki yanındaki büyük kapalı odalar kışlık dershane olarak planlanmış olup kubbeyle örtülmüş, avluya ve batı cephesine açılan pencerelerle aydınlatılmıştır. Kıble duvarında mihrabı bulunan kuzeybatıdaki oda aynı zamanda mescit şeklinde kullanılmıştır.
Süsleme Özellikleri
Tezyinatıyla dikkat çeken yapının zengin sırlı tuğla ve mozaik çinili süslemeleri göz alıcıdır. Tamamı çinilerle bezeli olan yapının günümüzde yalnız batı eyvanında, türbe tavanında, revakları taşıyan ayaklarda, kubbeli odaların pencere üstlerinde ve ana eyvanında çini bezeme kalmıştır. Çinilerde Firuze, patlıcan moru ve kobalt mavisi renkleri tercih edilmiştir. Yapı tezyinatında geometrik bezemeler ve yıldız kompozisyonlarının yanı sıra palmet ve rumi gibi bitkisel bezemeler de kullanılmıştır.
Ana eyvan duvarının kenar ve iç yüzeyi tamamen çini ile kaplanmıştır. Kemer ve duvar yüzeyini çini kitabe kuşağı sınırlar. Eyvan kemerini iki kuşak halinde dolaşan nesih ayet kitabeleri; kıvrık dal, rumi ve palmet motifli zemin dolguları üzerine işlenmiştir.
Eyvanın arka duvarında gamalı haç ve yıldız motifleriyle geometrik desenler oluşturulmuştur. Zeminde kobalt mavisi üzerine firuze renkli desenler kullanılmıştır.
Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilen taç kapı sade bir görünüşe sahiptir. Ağırlıklı geometrik motiflerin yer aldığı taç kapı ikisi geniş dört bordürden oluşur. En dıştaki dar bordür bir şerit halinde portali sınırlar ve yüzeyi geometrik desenlerle bezenmiştir. İkinci bordür daha geniş tutulmakla birlikte yıldız geçmelerden oluşur. Üçüncü bordür de çarkıfelek ve yıldız motifleri kullanılmıştır. Dördüncü ince bordür ise palmet ve rumi motifleriyle bezenmiştir.
Mimari tasarımı ve tezyinatıyla güney etkilerin hissedildiği taç kapı yuvarlak kemerlidir. Kemer iki yanda zikzak sütunceler üzerine oturur ve sütunce başlıkları akantus yapraklıdır. Giriş açıklığında bulunan basık kemerli bölümde bir sıra sarı, bir sıra koyu kahverengi kesme taşlar kullanılarak renk almaşıklığı oluşturulmuştur. Kemer üzerinde iki yanda küçük nişlerle sınırlandırılan yonca biçiminde kitabelik kısmı bulunur. Kitabeliğin üzerine ortada daha büyük olmak üzere üç adet madalyon yerleştirilmiştir. Kemer yüzeyini altta yonca biçimli kuşak üstte geometrik desenlerin hakim olduğu hafif sivrileşmiş kuşak çevreler. Bu kuşakların üzerinde ise ortadaki daha büyük tutulmakla birlikte içi dolgulu beş madolyon işlenerek taç kapı bezemesine son verilmiştir.
