Cafer Efendi tarafından kaleme alınan Risale-i Mimariyye eseri, Türk Tarih Kurumu tarafından 1975 yılında basılarak, Orhan Şaik Gökyay tarafından hazırlanmıştır. 215 sayfa olan bu eser, bir giriş ve orijinal eserde yer alan on dört bölümden ibarettir. Giriş bölümünde mimarbaşı Mehmet Ağa’nın hayatını anlatan Risale-i Mimariyye eseri hakkında bilgi verilip öneminden bahsedilmiştir. Ayrıca, Risale-i Mimariyye’nin kronolojik olarak günümüze ne şekilde geldiği ve nüshaları hakkında kısaca bilgi verilerek, yazar Cafer Efendi’nin kim olabileceği ve hayatı hakkındaki görüşler öne sürülmüştür.
Risale-i Mimariyye Eseri Üzerinde Yapılan Çalışmalar
Eserden ilk bahseden kişi İkdam Gazetesi sahibi Ahmet Cevdet Bey’dir. 26 Şubat 1926 tarihli İkdam Gazetesi’nde “Ekitabü’l Mimaritte ve Safaname” başlıklı bir yazıda, eser tanıtılmış sonrasında eserin basımının masraflı olacağı için kitabın önemli bölümleri İkdam Gazetesi’ne alınmıştır.
Mimar Sinan’ın bir müridi olan Muhittin isimli bir kişinin Ahmet Cevdet’e ve dönemin Kültür Bakanı olan Hamit Zübeyr’e mektuplar yazarak Risale’nin tamamının yayınlanmasını istediğini yazar. Ali Emiri’nin yazmayı kopyaladığını ancak bu nüshanın kaybolduğunu belirtir. Aynı zamanda Reşat Fuat Bey’in yazmayı kopyaladığını söylemiştir.
Celal Esat Arseven’de eserden bazı bölümleri istinsah ettiğini yazmanın şimdi kimde veya nerede olduğunu bilmediğini söyleyip bu kitapta yer alan bazı mimarlık terimleri (arşuni boğum ve armak) hakkında bilgi vermektedir. Arseven, Türk Sanat Tarihi’nde Mimar Mehmet Ağa’yı anlatırken Risale-i Mimariyye’yi tanıtmış, o devirlerde büyük mimarlara birer menakıname (biyografi) yazıldığından bahsetmiştir.
Tahsin öz “Arkitekt” dergisinin türlü sayılarında yazmayı tavsif ettikten sonra fasılları kasidelerin ve gazellerin fihristlerini transkriptonyunu yaparak ve kısaltarak yanlış okumalarla birlikte vermiştir.
Reşat Ekrem Koçu “Türk Tarihinin Elli Büyük Adamı” eserinde mimar Mehmet ağayı anlatırken, Risale-i Mimariyye’den yararlanmıştır.
Kemal Çağ, Üçüncü Uluslararası Türk Sanatı Kongresi’nde bir bildiri konusu yapmıştır.
Orhan Şaik Gökyay’ın Risale’de bulunan mimari terimlerin listesini vererek, ancak kaside ve gazelleri kapsamadan günümüz Türkçesine aktararak hazırladığı makale şu ana kadar yapılmış en kapsamlı çalışma olmuştur.
Risale-i Mimariyye Eserinin Nüshaları
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi: TSMK Y. 1122/YY339. (asıl eser)
- Çoğaltma nüsha: Millet Yazma Eserler Kütüphanesi, Ali Emiri Ryz 00098. Ca’fer, Kitab-ı Mimariye ve Safaname, tarihsiz, rika.
Yararlanılan Kaynaklar
- Orhan Şaik Gökyay – Risale-i Mimariyye
