İznik Sultan Orhan İmaret Cami | Sanat Tarihi | Okur Yazarım
Erken Dönem Osmanlı Sanatı Sanat Tarihi

İznik Sultan Orhan İmaret Cami

Written by Okur Yazarım

İnşa Tarihi

İznik Orhan Cami, 1335 yılında inşa edildiği düşünülmektedir.

Konumu

Bursa’nın ilçesi olan İznik’te bulunmaktadır.

Mimarı ve Banisi

İznik Orhan Cami, Orhan Gazi tarafından yaptırılmıştır. Yapının mimarı bilinmemektedir.

Mimari Özellikleri

İznik Sultan Orhan İmaret Cami, Orhan Gazi tarafından İznik kuşatması sırasında, surların dışında yer alan Yenişehir Kapısı yakınında yaptırılmıştır. Günümüze ulaşamayan yapı, yapılan arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Kazılar sonucu kırık parçalar halinde ve eksik olarak ele geçirilen kitabesinden yapının 1335’de inşa edildiği düşünülmektedir.

Mermer kitabe

İznik Sultan Orhan İmaret Camisi’ni gören K. Otto-Dorn, “Orhan tarafından tesis edilip kendi adını da taşıyan ilk cami surların dışında Yenişehir kapısı yakınında bulunuyordu. Yapı bugün tamamen yer yüzünden kaybolmuştur…” demiştir. Ayrıca Evliya Çelebi ise İznik’in küçük camilerinden bahsederken en eskisinin Yenişehir kapısı dışındaki Orhan mescidi olduğunu söylemiştir. Ona göre bu yapı cemaat tarafından terkedilmiş kendine mahsus bir camidir.

İznik Sultan Orhan İmaret Cami, Osmanlılarda gördüğümüz zaviyeli cami tipinin öncüsüdür. Bunun dışında cami plan açısından Bilecik Orhan Gazi ve Balıkesir Yıldırım İmaretine benzemektedir.

Plan Özellikleri

İznik Orhan Cami Planı

İznik Orhan Camiinin arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılan planı incelendiğinde erken dönem Osmanlı camilerinde gördüğümüz zaviyeli cami planında olduğunu görürüz. Şimdiye kadar İznik’te 1388 tarihli Nilüfer Hatun İmareti ile başlatılan bu plan şemasının ilk yapısı aslında İznik Orhan İmaret Cami’dir.

Kıble ekseninde iki mekanla yan mekanlardan meydana gelen cami, son cemaat yerine sahiptir. Ayrıca son cemaat yeri, altı sütunludur. Özellikle ortadaki açıklık daha geniştir. Harime girişi sağlayan kapının iki tarafında pencere bulunmaktadır. Minarenin yeri ise tespit edilememiştir. Bununla birlikte harimde orta mekandan ön mekana geçiş iki basamakla sağlanmaktadır. Üstte dikdörtgen bir taş basamak bunun altında yuvarlak bir taş basamak vardır. Yapının zemin döşemeleri başarılıdır. Ön mekanda küçük boy dikdörtgen tuğla, orta mekanda ise büyük kare taş levhalar kullanılmıştır. Bunun dışında harimde mihrabın yerini belirten bir iz kalmamıştır. Yan mekanlara giriş son cemaat yerinde bulunan kapılardan sağlanmaktadır. Özellikle bu mekanlar, köşelerde birer pencere ile aydınlatılmaktadır.

Harimin kuzeyden görünümü

Yapının duvarları dayanıksız yapıldığı için kubbe yada tonoz ile örtülmüş olmasına pek ihtimal verilmemektedir. Özellikle orta ve yan mekanın düz ahşap çatı ile örtüldüğü son cemaat yerinin ise kubbe yada tonoz ile örtülmüş olabileceği tahmin edilmektedir.

Süsleme Özellikleri

İznik Orhan İmaret Caminin tezyinatına ilişkin K. Otto-Dorn yapının tezyinat açısından İznik Yeşil Cami ile mukayese edilebileceğini ileri sürmüştür. Ayrıca çini kaplamalar için ise rumi ve hatayi dekorlu mavi beyaz çinilerin benzerlerinin bulunduğunu söylemiştir.

19. yüzyılda yapıyı gören Papadopulos ise “Surların dışında az bir mesafede Sultan Orhan tarafından yaptırılan cami bulunmaktadır. Yapı Arap sanatının bir eseri olup içinde çeşitli tezyinat gösterir. Cami kapısı ustalıkla işlenmiştir. Garip Asya süsleri ile karışık uzun bir kitabesi vardır. Bu kitabe bacaklı harflerle fazlasıyla karışmış olarak Sultan Orhan adını ve ilk Kur’an suresinin bir kısmını vermektedir. Pencerelerin ve kapıların etrafı kornişe kadar eşsiz incelikte, yüksek bir zevki gösteren tezyinatla işlenmiştir. Caminin iç duvarları çini veya porselenle süslüdür. Mihrabı da aynı şekildedir. Mihrapta meşhur hattat Eyub Osman tarafından Türkistan’da yazılmış ve Sultan Orhan tarafından satın alınmış olan iki sülüs kuran muhafaza edilmektedir.” demiştir.

Yapılan arkeolojik kazılar da kıble duvarında yeşil sırlı altıgen çini levhalar tespit edilmiştir. Bu da mihrap duvarının çini ile kaplı olabileceğine işaret etmektedir.

Firuze ve yeşil sırlı altıgen çini levhalar

Yapının duvarlarında çini dışında ayrıca alçı dekorlara da rastlanmıştır. Bu alçı dekorlar içerisinde kabartmalı baklava, geometrik geçmeler ve yuvarlak palmet ve rumilerin kıvrık dallar üzerinde sıralanmasından ibaret süslemeler görülmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

  • Oktay Aslanapa – Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı
  • Oktay Aslanapa – Osmanlı Devri Mimarisi
  • Oktay Aslanapa – İznik’te Sultan Orhan İmaret Camii Kazısı
Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]

About the author

Okur Yazarım

2016'nın Ekim ayından itibaren Sanat Tarihi, Mitoloji ve Sembolizm konularında yazılar yazmak üzere bir araya gelmiş küçük bir grubuz. Bu süre içerisinde sizlere okuduğumuz ve araştırdığımız konularda mümkün olduğunca doğru bilgiyi basit bir dille ulaştırmak için çabalıyoruz.

Leave a Comment