Donatello erken Rönesans’ın en yaratıcı ve çok yönlü İtalyan heykeltıraşlarından biridir. 1386’da İtalya’nın Floransa kentinde doğan sanatçının asıl adı Donato di Niccolo di Betto Bardi’dir. Babası Niccolo di Betto Bardi, yün tarakçısıdır. Aynı zamanda Florentine Wool Combers Guild’in bir üyesi olduğu bilinmektedir. Sanatçı ardında yazılı bir kaynak bırakmamıştır. Bu nedenle yaşamı hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Rönesans’ın unutulmaz heykeltıraşı 1466’da Floransa’da vefat etmiştir.
Eğitim Hayatı
Döneminin en etkili heykeltıraşlarından biri olan Donatello, zengin ve etkili bir Floransalı aile olan Martellilerin evinde eğitim görmüştür. Sanatçı muhtemelen yerel bir kuyumcudan sanat eğitimi alarak metal malzemeyle nasıl çalışılacağını öğrenmiştir. Sanatçı aynı zamanda dönemin en önemli bronz heykeltıraşı Lorenzo Ghiberti’den eğitim almıştır. 1404’te birlikte çalışmak üzere Ghiberti’nin atölyesine katılan sanatçı burada aynı zamanda geç gotik tarzını ve bronz döküm tekniğini öğrenmiştir. Donatello, mermer oyma tekniğini ise Floransa Katedrali’nin gelişen atölyelerinden öğrenmiş olmalıdır.
Sanat Hayatı ve Eserleri
Erken Rönesans’ın en önemli heykeltıraşı olan Donatello, çoğunlukla Antik Çağ sanatı ile ilgilenmiştir. Sayısız eseri bulunan sanatçı, bütün heykel tekniklerinde ustalaşmıştır. Sanatçı eserlerini özellikle klasik modellere dayandırmıştır. Yenilikçi eserleriyle Michelangelo da dahil olmak üzere sonraki kuşaklar üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Heykeli mimariye bağımlı olmaktan kurtaran sanatçı, insan boyutunca çıplak figürler yapmıştır. Eserlerinde malzeme olarak genellikle bronz ve mermer kullanan sanatçı, ahşapla da çalışmıştır. Alçak kabartma tekniğinde yaptığı rölyefleri resim kadar ince işlemiştir.
Donatello, insan karakterini canlandırması ve dramatik anlatılarıyla ünlüdür. Sanat hayatı boyunca antik Roma heykellerini incelemiş ve fikirlerini günlük hayatın keskin ve sempatik gözlemiyle birleştirmiştir. Donatello, Alberti, Brunelleschi, Masaccio ve Uccello ile birlikte, İtalyan Rönesans tarzını yaratmıştır. Uzun bir ömre sayısız eser sığdıran üretken sanatçının sanatsal kariyeri ilk olarak 1404-1407 yılları arasında Lorenzo Ghiberti’nin çıraklığını yaptığı dönemde başlamıştır. Bu dönemde Floransa Katedrali Vaftizhanesi’nin bronz kapılarında Ghiberti’ye yardım etmiştir. Sanatçının bilinen ilk eseri 1408-1409 yıllarına ait olan Davud heykelidir. Donatello, 1415-1416 yılları arasında Floransa Katedrali’nin kubbesindeki nişler için bir dizi anıt mermer heykeline başlamıştır.
1432-1433 yılları arasında Roma’ya giden sanatçı, oradaki eserleri inceleme fırsatı bulmuştur. 1434-1437 yılları arasında ise Floransa’daki San Lorenzo Kilisesi’nin eski kutsal eşya odasının kubbesi altına yerleştirilmek üzere İncil yazarı Yuhanna’nın hayatının betimlendiği büyük stüko madalyonlar yapmıştır.
Donatello, 1443’te on yıl kalacağı Padova’ya gitmek üzere Floransa’dan ayrılmıştır. Burada ünlü Erasmo da Narni’nin atlı heykeli Gattamelata’yı yapmıştır. 1453’te Floransa’ya dönen sanatçı sanat üslubunun doruklarına çıkmıştır.
Donatello, 1459’da Cosimo de Medici’nin isteği üzerine birkaç büyük eser tamamlamıştır. Bunlardan biri Judith Slaying Holofernes adındaki Eski Ahit temasına dayanan bronz grup heykelidir. Diğer bir çalışma ise San Lorenzo Bazilikası kürsüsü için yaptığı bronz panellerdir. İlk kürsü İsa Mesih’in tutkusuna diğeri ise dirilişe adanmıştır. Donatello’nun 1466’da ölümü üzerine yarım kalan çalışma 1515’te San Lorenzo’ya getirilmiş ve sanatçının ölümünden 99 yıl sonra kalıcı olarak Bazilika’ya yerleştirilmiştir.
Davud Heykeli
Donatello 1408’de Floransa Katedrali’nin payandalarından birine koymak için büyük boyutlarda mermer malzemeden bir Davud heykeli yapmakla görevlendirilmiştir. Davud, onun ilk büyük heykelidir ve bu eseri tamamlaması birkaç yılını almıştır. Davud heykeli, planlandığı gibi Floransa Katedrali’ne konulmamıştır. 1416’da Palazzo della Signoria, bu heykeli Roma’nın bir sembolü olarak sergilemek üzere satın almıştır. Bu eserin en dikkat çekici özelliği Davud’un ayakları altında yatan Goliath’ın başıdır. Donatello, büyük bir güvenle oyduğu bu heykelde Goliath’ı eski Roma tipinde olduğu gibi olgun ve sakallı bir şekilde tasvir etmiştir. Donatello insan bedenini, parçaların uyumlu bir bütün oluşturduğu yaşayan bir organizma olarak kabul etmektedir. Bu eserde şaşırtıcı olan ise vücudun oldukça yumuşak, adeta kadınsı bir biçime sahip olmasıdır. Sanatçı ideal güzelliği temsil ederken Davud’un iç huzurunu da ortaya koyabilmiştir. Rönesans’ın tek başına ayakta duran bu ilk bronz figürü 158 cm yüksekliğindedir. Günümüzde ise Bargello Sarayı Sanat Müzesi’nde sergilenmektedir.
Orsanmichele Kilisesi’nin Aziz Heykelleri
Sanatında hızla olgunlaşan Donatello, daha dramatik ve duygusal figürler kullanarak stilini geliştirmiştir. Bu amaçla Donatello, 1411’de Arte dei Linaioli (Kumaşçılar loncası) tarafından Orsanmichele Kilisesi nişleri için aziz Mark heykelini (1411-13) yapmıştır. Kısa bir süre sonra muhtemelen 1414 yılı civarında Arte dei Corazzai (Zırhçılar loncası) Donatello’dan Aziz Giorgio mermer heykelini yapmasını istemiştir. Sanatçının aziz Giorgio heykeli, Orsanmichele Kilisesi’nin dış nişleri için Floransa sanatının koruyucularının on dört heykel döngüsünün bir parçasıdır. Bu eser Bargello Ulusal Müzesi’nde bulunmaktadır. Bu eser Donatello’nun en beğenilen heykellerinden biri olmuştur. Donatello, Aziz Giogrio ve Mark heykellerinde gösterdiği başarıdan sonra 1423-25 yılları arasında Toulouse’lu Aziz Louis heykelini de yapmıştır. Yaldızlı bronz heykel Floransa’daki Museo di Santa Croce’nin yemekhanesindedir. Bu, sanatçının hayatta kalan en eski bronz heykelidir.
İncil yazarı Aziz John Heykeli (St John the Evangelist)
1408’de Donatello, Floransa Katedrali’nin büyük batı portalini çevreleyen dört nişin her biri için gerçek boyutlarda incil yazarlarının oturan birer heykelini yapmak için görevlendirilen dört heykeltıraştan biri olmuştur. Donatello incil yazarları içerisinde Aziz John’un heykelini yapmıştır. Bu eserin tamamlanması 1415’e kadar sürmüştür. Sanatçı bu eseri psikolojik bir etki yaratmak için oldukça gerçekçi bir üslupta yapmıştır. Figürün togasında geniş perdelik kumaşlar kullanılmıştır ve kat kat durmaktadır. Donatello, kasıtlı olarak figürün orantılarını bozmuştur. Bunun nedeni esere aşağıdan bakıldığında olması gerekenden daha küçük görünme durumunu telafi etmektir. Bu nedenle figürün gövdesi ve elleri doğal olmayacak şekilde uzun yapılmıştır. Bu şekilde esere aşağıdan bakıldığında piramidal bir görünüme kavuşmuştur.
Gattamelata
Donatello’nun 1447-53 yıllarına tarihlenen bronz eseri Gattamelata, 340 cm yüksekliğinde olup Padova’nın Santo Meydanı’nda bulunmaktadır. Erasmo da Narni’nin tasvir edildiği eser, Rönesans’tan kalan en eski atlı heykeldir. Atın ve binicinin kalın döküm gövdelerinin büyük ağırlığını yalnızca dört ayak üzerinde desteklemek büyük bir teknik başarıyı gerektirmiştir. Atın üzerinde oturmuş ve uzaklara bakan Erasmo da Narni, oldukça sakin ve ciddi ifadesiyle dikkatli bir lider olarak tasvir edilmiştir. Figürün zırhındaki ayrıntılar da antik çağları hatırlatmaktadır. Ancak uzun geniş kılıç ve top güllesi çağdaş savaşı yansıtmaktadır.
Diğer Önemli Yapıtları
- Meryem’e Müjde, yaklaşık 1435 kireçtaşı 420×248 cm, Santa Croce Floransa
- Pazzi-Madonna, yaklaşık 1420, Bode Müzesi Berlin
- Peygamber Habakkuk (II Zuccone) 1423-26 Katedral Müzesi, Floransa
- Koro Kürsüsü, 1433-38 Katedral Müzesi, Floransa
- Herod’un Ziyafeti, yak. 1439, Güzel Sanatlar Müzesi, Lille
- Judith ve Holofernes, yak. 1456-57 Belediye Saray, Floransa
Yararlanılan Kaynaklar
- Avery, C. ve McHam, S. – Donatello
- Andrew Butterfield – The Magic of Donatello
- Christopher Dell – Başyapıt Budur
- NTV Başvuru Kitapları – Sanat
- https://www.lcsnc.org/cms/lib/NC01911169/Centricity/Domain/1414/Painters%20Biographies.pdf
