İnşa Tarihi : Aslan Cazip Türbesi’nin 11. yüzyılda inşa edildiği bilinmektedir.
Konumu: Yapı İran’ın Sengbest (Sang Bast) şehrinde bulunmaktadır.
Mimari Tanım
Gaznelilerin Tus valisi olan Aslan Cazip için yaptırılan Aslan Cazip Türbesi, 11. yüzyılda inşa edilmiştir. Aslan Cazip’in 997- 1028 yıllarında yaşamış olduğu ve 1028’de buraya gömüldüğü bilinmektedir.
Utbi’nin 1021’de kaleme aldığı “Tarih-i Yemin” eserinde de Aslan Cazip’in, doğduğu şehir Sengbest’de bir ribat yaptırdığı ve aynı yerde gömülü olduğunu belirtilmiştir.
Plan Özellikleri
Aslan Cazip Türbe’si 12.50 metrelik bir alanda inşa edilmiştir. Kare bir plana sahip yapının üzeri kubbe ile örtülmüştür ve inşasında tuğla malzeme kullanılmıştır. Kubbe sekizgen bir kasnak üzerine oturmaktadır. Kasnağın dört köşesinde sivri kemerli pencere açıklıkları türbeyi aydınlatmaktadır.
Türbeye giriş dikdörtgen formlu bir açıklıktan sağlanır. Kapı yüzeyini ince bir silme sınırlandırmaktadır.
Kubbeye tromplarla geçilmiştir. Bu tromplar sivri kemerlidir. Trompların altında bir çiçekli kufi kitabe şeridi yer almaktadır.
Türbenin yanında aşağıdan yukarıya incelerek yükselen 22 m boyunda, silindirik bir minare bulunmaktadır. Minarenin üst kısmı yıkılmıştır.
Süsleme Özellikleri
Yapı tezyinatıyla da dikkat çekicidir. Süsleme daha çok yapı içinde yoğunlaşmıştır. Dış cephe oldukça sade bir görünüşe sahiptir.
Türbenin duvar ve kubbe yüzeyi tuğla istifi ve renkli kalem işleriyle bezenerek göz alıcı bir görünüm kazanmıştır. Kubbe kasnağının oturduğu duvar yüzeylerinde, renkli taşlar kullanılarak zikzak motifi oluşturulmuştur. Duvarların üst kenarında, yarım metre geniş kufi bir kitabe kuşağı ince kıvrık dallarda çok renkli bir zemin üzerine beyaz olarak yazılmıştır.
Kubbeye geçişte kullanılan trompların yüzeyleri tuğladan geometrik desenlerle hareketlendirilmiş olup bir çerçeve içerisine alınmıştır.
Tromp ve kubbeyi ayıran şeritte tuğladan kufi karakterli ikinci bir kitabe kuşağı dolanmaktadır. Kubbe içinde tuğladan balıksırtı süslemeler vardır. Bu süslemeler aynı zamanda helezonik bir şekilde oluşturulmuştur.
Minare yüzeyi sepet örgü motifiyle bezenmiştir. Süslemede tuğla istifi yöntemi kullanılmıştır.
Yararlanılan Kaynaklar
- AÖF – Sanat Tarihi 2
- Oktay Aslanapa – Türk Sanatı
- Türkler Ansiklopedisi 6. Cilt
- archnet.org
