Bursa Şehrinin Tarihi ve Kuruluş Süreci

Tarihçe

Antik adı ‘Prusa’ olan Bursa şehri, MÖ. 7. yüzyılda şehre yerleşen ve MÖ. 327’de bağımsız bir krallık haline gelen Bithynialılar tarafından MÖ. 2.yüzyılda kurulmuştur. M.Ö 88 yılında Pontus Kralı Bithynia’ya saldırarak yenilgiye uğratmış ve bölge tamamen Roma egemenliğine girmiştir. Bu dönemde şehir “Prusa Olympium “ olarak anılmıştır.  Roma İmparatoru Theodose’nin ölümünden sonra imparatorluğu iki oğlu arasında paylaştırılmış, Bursa Doğu Roma(Bizans) İmparatorluğunun içinde kalmıştır.

Roma döneminde şehir büyük ölçüde imar edilmiştir. Şehre ilk müslüman yerleşimleri Abbasiler zamanında olmuştur. 955 yılında Halep’teki Hamedanlılar, Bursa’yı ele geçirip 23 yıl boyunca buraya egemen olmuşlardır. Türkler ise 1080 yılında Selçuklu Sultanı Süleyman Şah Kutalmış’ın  İznik’i alarak devlet merkezi yapmasının ardından Bursa’yı da fethetmistir. Osmanlı döneminde ise Bursa önemli bir merkez olmaya devam etmiştir.

Bursa Kalesi

Bithynialılar tarafından inşa edilen Bursa Kalesi, zaman içerisinde çeşitli kuşatmalar sırasında hasara uğramış, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde ise çeşitli onarımlar görmüştür.

Orhangazi tarafından 1326 yılında Osmanlı topraklarına katıldığında surlarla çevrili, kale içerisinde bir ortaçağ Bizans kenti olan Bursa kalesi bu dönemde burçlarla desteklenerek kuvvetlendirilmiştir. Yaklaşık olarak 2 kilometre uzunluğunda olan surların beş kapısı, Hisar (Saltanat) , Kaplıca, Zindan, Pınarbaşı (Su) , Yer (Zemin) Kapısı olarak isimlendirilmiştir.

Kale içerisinde yer alan Alaaddin Cami ve Lala Şahin Paşa Medresesi’nin varlığı Osmanlı döneminde kalenin kullanıldığını gösterir. Yine Bursa’nın başkent olduğunu gösteren Bey Sarayı’nın da aynı yerde bir iç kale içerisinde inşa edildiğini 19.yy’da Vineke, Fieher tarafından çizilen Bursa haritasından öğrenmekteyiz.

Kentin Kuruluşu

Bursa Şehri konumu ve stratejik yapısıyla bir çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Roma ve Bizans dönemi yerleşimleriyle gelişen şehir Osmanlı döneminde de önemini korumuştur. Osmanlı döneminde şehirleşmenin sur dışına çıkması, başa geçen sultanların inşa ettikleri külliyelerle olmuştur. Bu farklı işlevli yapıların inşa edilmesiyle oluşan küliyeler Osmanlı kent dokusu içerisinde yeni mahallelerin oluşumunu sağlamıştır. Ve bu mahalleler külliyeyi yaptıran kişinin adını almıştır.

Sur dışına ilk kez inşa edilen yapı kompleksi 1340 tarihinde Orhangazi tarafından kalenin doğusuna inşa ettirilmiştir. Bir zaviye, hamam ve şehir içi hanından oluşan bu topluluk şehrin doğu yönde gelişimini sağlamıştır. şehrin ana merkezini Orhan Gazi yapılarının bulunduğu bölge belirler.

Murat’ın 1365-66 da inşa ettirdiği yapı kompleksi şehrin batı yönüne doğru gelişimini belirlemiştir.

Yıldırım Beyazıd’ın bu yöne tamamen ters düşen bir yerde 1400 yılında inşa ettiği külliye ise şehrin dokusu açısından önemli bir nokta oluşturmuştur.

Çelebi Mehmet tarafından 1419 yılında inşa edilen ve adını çevresindeki mahalleye veren Yeşil Külliye ise Bursa kentine hakim bir tepe üzerine yapılmıştır. 2.Murad tarafından 1426  yılında inşa edilen külliye ise Muradiye mahallesinin oluşmasını sağlamıştır. Böylece şehir inşa edilen külliyelerin çevresinde oluşan mahallelerle büyümüştür.

Bursa şehrinin konumu, nüfusu , askeri-siyasi-yönetsel durumu göz önüne alınmış olup, anıtsal kamusal hizmet yapıları ile  sur dışına taştıkları için A tipi kale kent sınıfına girmektedir.