Giovanni Bellini, yaklaşık olarak 1430’da Venedik’te dünyaya gelmiştir. Genellikle Jacopo Bellini’nin oğlu ve Gentile Bellini’nin küçük erkek kardeşi olarak bilinen sanatçının ailesi hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Dönemin yasal belgeleri incelendiğinde Giovanni Bellini’nin Anna ve Jacope Bellini’nin meşru oğlu olmadığı anlaşılmıştır. Sanatçı’nın biyolojik babası Nicolo annesi ise Franceschina Bellini’dir. Jacope Bellini’nin ise üvey kardeş olduğu düşünülmektedir. Jacope Bellini’nin öz oğlu olan Gentile Bellini, bu nedenle Giovanni Bellini’nin kardeşinden çok amcasıdır. Muhtemelen Giovanni Bellini çok küçük yaşta anne ve babasını kaybetmiştir. Jacope Bellini ise üvey kardeşi Giovanni’nin yasal varisi olmuştur.
Sanatçı bir ailenin üyesi olan Giovanni Bellini, 1453’te Andrea Mantegna‘nın kız kardeşi ile evlenmiştir. Dönemin ünlü isimlerinden olan Giovanni Bellini, 29 Kasım 1516’da Venedik’te aramızdan ayrılmıştır.
Eğitim Hayatı
Giovanni Bellini’nin eğitim hayatında en büyük destekçisi ailesi olmuştur. Aile üyelerinin özellikle başarılı ressamlar oluşu sanatçının resim ile iç içe olmasını sağlamıştır. Giovanni Bellini temel eğitimini aile atölyesinde Jacopo Bellini’den almıştır. 1459’da Padova’da bir süre Jacopo ve Gentile Bellini ile birlikte çalışan sanatçı, 1471’de Gentile’yle birlikte bir atölye açmıştır. Giovanni Bellini ayrıca aile üyeleri arasında olan Andrea Mantegna’dan da etkilenmiştir. Sanat üslubunun oluşmasında bu isimlerin önemi büyüktür. Sanatçıyı etkileyen bir diğer isim1475 yılında tanıştığı Sicilyalı ressam Antonella da Messina’dır. Messina’dan yağlıboya resim tekniğini öğrenen sanatçı bu tekniği eserlerinde sıkça uygulamıştır.
Sanat Hayatı ve Eserleri
Venedik’i Floransa ve Roma ile yarışan bir Rönesans merkezine dönüştüren Giovanni Bellini burada büyük bir ün kazanmıştır. Sanat yaşamı boyunca başta Jacopo, Gentile Bellini ve Andrea Mantegna ile çalışma fırsatı bulan sanatçı ayrıca Antonella da Messina ile de temasa geçmiştir.
Giovanni Bellini’nin sanat üslubunun oluşmasında Mantegna’nın etkisi önemlidir. Mantegna’yla karşılaştırıldığında, yapıtlarındaki kişisel özellikler en çok manzaralarda kendini belli etmiştir. Giovanni, Mantegna’ya göre eserlerinde daha incelikli bir ışık ve renk anlatımını kullanmıştır.
Genel olarak dinsel resimlere ilgi duyan Giovanni Bellini, ayrıca portre, alegori ve mitolojik sahneler de resmetmiştir. Sanatçı, dinsel konulu resimlerini anıtsal altar panolar ve bireysel ibadetler için yapmıştır. Yağlıboya İtalya’da yeni bir teknikken boyayı parıltılı renkler ve ışık yaratmak üzere kullanmıştır. Sanatçı, renkten renge yumuşak geçişli ve parlak koyu tonlu resimleriyle Floransa Rönesans’ının yanılsamacı berraklığına karşıt bir kutup oluşturmuştur.
Giovanni Bellini eserlerinde sadece belli bir olayı resmetmekle kalmamış kendi hissiyatını da katmıştır. Bu nedenle eserlerinde kişisel bir tutum sezilmektedir. Bu anlayış özellikle Aziz Vincenzo Ferreri gibi büyük boyutlu altar resimlerinde giderek daha tutarlı bir biçimde yansımıştır. Ayrıca Milano Brera Resim Galerisi’nde bulunan Pieta adlı eserinde soğuk renkler kullandığı figürlerinde hüzünlü bir anlatıma yer vermiştir.
Giovanni Bellini, manzara resminde de usta bir isimdir. Doğayı tüm mevsimlerde, değişik saatlerde gözlemleyen sanatçı, her anı resmetmiştir. Sanatçı, resmettiği figürleri doğa gözlemleriyle birlikte vermiş, ama doğaya özgü ayrıntılar hiçbir zaman figürlere baskın olmamıştır. Bellini’nin Bahçede Acı Çekme isimli eserindeki manzara anlayışı Venedik manzara ressamlığının öncü örneklerindendir.
Kutsal Alegori (Sacred Allegory)
Giovanni Bellini’nin en ünlü ve üzerine çok konuşulan eseri Kutsal Alegori, 1490-1500 yılları arasına tarihlendirilmektedir. Tuval üzerine yağlıboya tekniğiyle yapılan eser, 73×119 cm ölçülerindedir. Günümüzde Uffizi Sanat Galerisi’nde bulunan eser gizemini korumaktadır. Eserde temsil edilen anlam bugüne kadar bütünüyle açıklanamamıştır. Araştırmacılar tarafından eser için farklı görüşler öne sürülmüştür. Bu görüşlerin içinde genel kabul gören ise Tanrı’nın dört kızının (Merhamet, Adalet, Barış, Hayırseverlik) alegorik temsilidir. Cennete benzer avlunun solunda Meryem, bir tahtta oturmaktadır ve üzerinde ayinsel üzümler asılı durmaktadır. Aziz Petrus ve Pavlus, trabzanın dışındadır. Sağ tarafta Eski Ahit’in dürüst insanlarını temsil eden Eyüb ve şehit Aziz Sebestian vardır. Ortada bir mindere oturan çocuk muhtemelen İsa’dır ve melekler ona hayat ve bilgi ağacından meyveler sunmaktadır. Arka planda Aziz Antonius, onu Thebaid çölünden Saint Paul Manastırı’na götürecek olan kentaur ile tanışmak için merdivenlerden inerken tasvir edilmiştir.
San Zaccaria Altar Panosu (San Zaccaria Altarpiece)
San Zaccaria Altar Panosu, 1505 yılına tarihlendirilmektedir. Tuval üzerine yağlıboya ahşaptan aktarılan eser 402 x 273 cm ölçülerindedir. Giovanni Bellini bu büyük altar resmini Venedik San Zaccaria Kilisesi’nin kuzey koridorundaki bir şapel için yapmıştır. Sacra Conversazione olarak bilinen yeni bir Rönesans tekniğiyle yapılan eserde Bakire Meryem’in kucağında bir çocuk ve her iki yanında azizler bulunmaktadır. Bu kompozisyon ayrıca Venedikli Rönesans sanatçılarının favorilerindendir.
Giovanni Bellini’nin en güzel ve en zarif eserlerinden biri olan bu eserde Bakire Meryem, apsisin önünde yüksek bir taht üzerinde oturmaktadır. Sol dizinde Çocuk İsa’yı ibadet eden izleyicilere göstermektedir. Ayrıca tahtın ucunda lira da braccio (Rönesans’ın Avrupa yaylı bir yaylı çalgısı) çalan bir melek oturmaktadır. Sağ yönde Kutsal Kitap’ı ve anahtarlarıyla Petrus, şehitliğin simgesi olan palmiye yaprağı ve tekerler parçasıyla İskenderiyeli Azize Catherina; sağ yönde ise lambası ve palmiye yaprağıyla Lucia ve kardinal cübbesi giymiş, Kutsal Kitap’ını okuyan Aziz Jerome tasvir edilmiştir.
Bellini’nin özellikle bu eserde renge yaklaşımı farklıdır. Esere ilk bakışta renklerin yumuşaklığı ve zenginliği oldukça etkileyicidir. Sanatçı ayrıca mimari detaylarda yanılsamacı bir teknik kullanmıştır.
Aynalı Genç Kadın (Naked Young Woman in Front of the Mirror)
Aynalı Genç Kadın, 1515 yılına tarihlendirilmektedir. Tuval üzerine yağlıboya tekniğiyle yapılan eser, 62 x 79 cm ölçülerindedir. Giovanni Bellini’nin bu başarılı çalışması 1638’de I. Hamilton Dükü James Hamilton tarafından satın alınmıştır. 1659’da ise eseri Leopold William satın almıştır. Eser günümüzde Viyana’daki Sanat Tarihi Müzesi’nde muhafaza edilmektedir. Sanatçının son dönemlerine ait geç tarihli bu eserde özellikle uzaktaki manzara ile yakındaki figür arasında ideal bir uyum yaratılmıştır. Ayrıca aydınlık renklendirme ve net kompozisyon bu eserin belirleyici özellikleri arasında yer almaktadır.
Diğer Önemli Yapıtları
- Bahçede Acı, yak. 1459, Ulusal Galeri, Londra
- S. Vincenzo Ferreri Poliptiği, yak. 1464, S.Giovanni ve Paolo Bazilikası Venedik
- Azizlerle Birlikte Meryem (Pala di San Giobbe) yak. 1480, Sanat Akademisi Galerisi, Venedik
- Meryem ve Çocuk İsa, yak. 1485-90, Metropollitan Müzesi, New York
- Azizlerle Birlikte Meryem (Frari triptiği) 1488, Frari Santa Maria Bazilikası, Venedik
- Genç Bir Erkek Portresi, yak. 1500, Ulusal Sanat Galerisi, Washington DC
- Dük Leonardo Loredan’ın Portresi, 1501 öncesi, Ulusal Galeri, Londra
- Tanrıların Bayramı, 1514, Ulusal Sanat Galerisi, Washington, DC
Yararlanılan Kaynaklar
- Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi
- NTV Başvuru Kitapları – Sanat
- Sarah Carr-Gomm – Sanat, Sanatın Gizli Dili
- Christopher Dell- Başyapıt Budur
- Daniel Wallace Maze – Giovanni Bellini: Birth, Parentage, and Independence
