İnşa Tarihi: Doğu Radkan Kümbeti’nin inşa kitabesi tahrip olduğu için inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yapının 13. yüzyıl başlarında inşa edildiği düşünülmektedir.
Konumu: Yapı İran’ın Radkan şehrinde bulunmaktadır.
Mimari Tanım
İsmini inşa edildiği Radkan şehrinden alan Radkan Kümbeti, Doğu Radkan Kümbeti yada Mil-i Radkan diye anılmaktadır. Kümbetin kitabesinin sitte mie (Altı yüz) kelimeleri dışındaki kısmı dökülmüş olduğundan tarihinin diğer parçası tartışmalıdır. Gazne şehrinde 1114 yılında inşa edilmiş Sultan Mesut ve Car Kurgan Minaresi, Doğu Radkan Kümbeti gibi yivli bir gövdeye sahiptir. Benzer üslupsal özellikler göz önüne alındığında Doğu Radkan Kümbeti’nin 13. yüzyıl başında inşa edilmiş olabileceği düşünülür. Max van Berchem, yapıyı 602(1205-6) yılına tarihlendirmektedir.
Plan Özellikleri
Doğu Radkan Kümbeti 22 metre boyunda 36 yuvarlak yivle çevrili, içten kubbe, dıştan konik çatı ile örtülü silindirik bir yapıdır.
12 köşeli bir kaide üzerinde yükselen silindirik gövdeli kümbet, gofralı diye de tabir edebileceğimiz yivli duvar biçimine sahiptir.
Bu açıdan Car Kurgan Minaresi‘yle de benzerlik gösterir. Ancak Car Kurgan Minaresi’nde yukarıya doğru daralan silindirik gövdeye uygulanan yivler Doğu Radkan Kümbeti’nde tam silindirik gövdeye uygulanmıştır.
Konik külahın kaidesi üzerinde bir kitabe kuşağı bulunmaktadır. Kitabenin alt hizasından yivler üzerine saçak motifi uzanır.
Yapıya giriş iki yönde yer alan simetrik dikdörtgen bir açıklıktan sağlanır. Açıklık oldukça sade tutulmuştur.
Kümbetin içi kubbeye açılan açıklıklardan aydınlatılır.
Süsleme Özellikleri
Doğu Radkan Kümbeti tezyinat açısından gösterişli bir örnektir. Gövde yüzeyi boş yer kalmayacak şekilde ince ince işlenmiştir. Yapının süsleme programında tuğla ve çini malzemeden yararlanılmıştır. Tuğlanın farklı şekillerde istiflenmesiyle oluşturulmuş baklava örgüleri yivlenmiş gövde üzerine uygulanmıştır. Baklava örgülerinin ortalarında firuze çiniler vardır.
Kümbet kasnağında yer alan kitabe kuşağında firuze çini uygulamalar görülmektedir.çiniler bugün oldukça tahrip olmuş bir kısmı dökülmüştür.
Kitabe kuşağı altında, yivlere doğru sarkan bir palmet frizi, saçak motifine benzemektedir. Bu süslemeler çadır kumaşlarında kullanılan motifleri andırmaktadır.
Kümbetin 12 köşeli kaidesi iki yatay tuğla arasına sonsuzluk işaretini andıran bir motifle hareketlendirilmiştir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Mustafa Cezar – Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimari (İş Bankası Kültür Yayınları)
- Oktay Aslanapa – Türk Sanatı
