Konumu: I. İzzeddin Keykavus Darüşşifası’nın kuzeyinde tarihi Tokat Caddesi’nin doğusunda yer almaktadır.
İnşa Tarihi: Hicri – 670 / Miladi -1271-1272
Bani ve Mimar: Bani, Muzaffer bin Hibetullah ül- El-berucerdi’dir. Medresenin mimarı bilinmemektedir.
Mimari Tanım
Sivas’ta Kale Mahallesi’nde bulunan Buruciye Medresesi, Çifte Minareli Medrese’nin 40 m kuzeyinde yer alır.
M.1271-1272 yıllarında, III. Gıyasettin Keyhüsrev zamanında, Hibetullah Burucerdioğlu Muzaffer Bey tarafından yaptırılmıştır.
Devrin pozitif bilimlerinin öğretildiği yapı, uzun yıllar bu amaçla kullanılmıştır. Uzun süre harap durumda olan yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1966 yılında onarılmıştır. Ardından Gök Medrese’de bulunan arkeoloji müzesi, 1968 yılında buraya taşınmıştır. Günümüzde yapı, Sivas halkına kafeterya olarak hizmet vermektedir.
Plan Özellikleri
Doğu-batı doğrultuda uzanan medrese, simetrik planı ile büyük bir mekan birliği gösterir. Buruciye Medresesi, medrese plan tipinin önemli bir örneğidir.
Yapıya girişin sağlandığı doğu cephede, taç kapı, dışa taşırılmış ve yapıya kalevari bir görünüm veren yuvarlatılmış iki kule ile sonlandırılmıştır. Yapının giriş cephesi haricindeki cepheler, oldukça sade bir görünüme sahiptir. Taç kapı, dışa taşkındır ve beden duvarından yüksek tutularak belirgin kılınmıştır. İki yanda simetrik olarak düzenlenmiş köşe kuleleri ve dikdörtgen pencere düzeni, bu simetrik kurguyu devam ettirir.
Giriş eyvanı, türbe, mescit ve ana eyvanın iki yanındaki kare planlı mekanlar, kubbe ile örtülüyken, diğer birimler, tonozlarla örtülmüştür. Girişin kuzey yönünde bulunan kare planlı ve kubbesi mozaik çinili türbede, medreseyi yaptıran Muzaffer Burucerdi yatmaktadır. Türbede yer alan İki sandukanın çinileri, dökülmüştür.
Güney yönde, dışarıya açılan bir pencereden ışık alan kubbeli kısımda mihrap bulunduğu için, buranın mescit olduğu anlaşılır.
Dört eyvanlı ve iki katlı medresede avlu, iki yanda boydan boya uzanan beş gözlü revak ve diğer hücrelerden geniş tutulan karşılıklı iki eyvandan ibarettir. Avlu etrafına açılan öğrenci hücreleri, tonozla örtülmüştür ve 10 adettir. Revaklar; düz, taş örtülü ve tamamıyla klasik olgunluktadır.
Giriş eyvanının aksında sivri kemerli, basık tonozlu ana eyvan yer alır. Ana eyvanın iki yanına, birer oda inşa edilmiştir. Bu odalar, kışlık dershane olarak kullanılmıştır. Bu dershaneler, iki kısma ayrılmıştır. Büyük olan oda, kubbeyle örtülüdür. Kütüphane olarak düşünülen dikdörtgen mekanlı ikinci kısım ise, beşik tonoz ile örtülüdür. Bir üst kata çıkış, iki yanda bulunan merdiven sistemiyle sağlanır. Zamanla yıkılmış olan bu asma kat, günümüzde tamir görmüş ve yeniden inşa edilmiştir.
Süsleme Özellikleri
Medrese tezyinatında, ağırlıklı olarak taş ve yer yer çini malzeme kullanılmıştır. Taş süsleme, medresenin taç kapısında ağırlık kazanmıştır. Bunun dışında, ana cephenin iki ucunda yer alan köşe kuleleri ve pencerelerde; iç kısımda ise, özellikle ana eyvanın avluya bakan cephesinde taş süslemenin yoğunlaştığı yerlerde taş malzeme kullanımı ağırlık kazanmıştır. Sarımtırak renkli taşların oyma olarak yapıldığı giriş kapısı ve avlu karşısındaki iç cephe, devrin Selçuklu oymacılığının en güzel örneklerindendir.
Buruciye medresesinde süslemeler oldukça fazladır. Özellikle taç kapısı abidevidir. Süslemeler oldukça yoğundur. Medrese, adeta boş yer kalmayacak şekilde süslenmiştir. Üç boyutlu kabartmalar, panolar, bitkisel ve geometrik süslemeler, belli bir ahenk oluşturur. Mukarnas kavsaralı bir nişin belirlediği taç kapıda, dışa taşıntılı rozetler dikkati çekmektedir. Bu yönüyle, Divriği Ulu Cami taç kapısını da andırır.
Mukarnas kavsaralı nişe sahip taç kapının dış köşelerinde, üst üste yerleştirilmiş sütunçeler ve çift kademeli başlıkları vardır. Taç kapıyı dıştan içe doğru üç taraftan çeviren bordürler; rûmî, palmet gibi bitkisel bezemeler ve elif gibi uzun harfleri hatırlatan hatlardan oluşturulmuştur.
Cephenin her iki köşesindeki demet payelerden oluşan köşe kuleleri, yazı kuşağı ve pencereler cepheyi zenginleştirmektedir. Taş işletmeciliğinde, ağırlığın taç kapıda yer aldığı görülür. Yıldız, rumi ve geometrik motifler yüzeyseldir ancak bir dantel gibi işlenmiştir.
Taş süslemenin yanı sıra medrese bünyesinde yer alan türbede, ilk inşa edildiğinde yoğun bir çini kullanımı görülürken, günümüzde çini süsleme, sadece türbe duvarlarının üst kısımlarında ve kubbede görülmektedir. Duvarların en yukarı kenarında, çepeçevre dolaşan çiniden bir yazı kuşağında, medresenin kurucusu Muzaffer b. İbâdullah el-Mufaddal el-Burûcirdî’nin adı tekrarlanır. Yazı şeridinin üstünde, yine çini kaplı iki sıra mukarnas uzanmıştır. Kubbeye geçiş üçgeninin içi ise, yıldız biçiminde çinilerle bezenmiştir. Kubbede de tuğla örgüler arasında değişik motiflerde çini kuşaklar görülür.
Avlunun iki yanında bulunan revaklar, eyvanların önünde daha geniş olan sivri kemerleri sütunlara oturmaktadır. Sütun başlıkları devşirme malzeme olup, bazılarının korint tipi olduğu ve hatta birkaçında Bizans monogramları görülmektedir.
