Bir Yapı Elemanı Olarak Duvar

Duvar, bir yapının yanlarını dışa karşı koruyan, iç bölümlerini birbirinden ayıran; taş, tuğla vb. malzemelerden yapılan veya örülen dikey düzlemdir. Duvarlar bir yapıda üstten gelen yükleri temele iletmeye yardımcı olur. Duvarda kullanılan taş ve tuğla gibi malzemelerin birbirine kenetlenmesi için harç ve hatıl kullanılır. Hatıl ahşap malzemeden oluşur ve duvarı yatay olarak bölümlere ayırır. Hatıllar, duvarın örülmesini sağlayarak duvarların yüke karşı direncini arttırır. Duvarlar zaman zaman örgü biçimine ve işlevlerine göre gruplara ayrılır.

Örgü Biçimine Göre Duvarlar

Kuru Duvar

Kuru duvar, taş duvarların en basiti ve ucuz tipidir. Kuru duvar örgüsünde harç kullanılmaz. Taşların araları küçük taşlarla doldurulur. Kuru duvar örgüsü, yük taşımayan bahçe ve çevre duvarları, istinat duvarları, fosseptik ve su kuyusu duvarları ile ağırlık duvarlarında uygulanır.

Moloz Taş Duvar

Taş ocağından çıkartılan taşların hiçbir işlem yapılmadan kullanılmasıyla oluşturulan duvar türüdür. Kumtaşı, granit, kalker gibi taşlarla örülen moloz taş duvarlar, temel, bodrum, birinci kat, istinat, bahçe duvarlarında kullanılır. Kuru duvardan farklı olarak taşlar harçla birbirine kenetlenir. Harçlı duvarlar arasında örgü yönünden en kolay ve ucuz olan duvar türüdür.

Hımış (Dolmagöz) Duvar

Hımış duvar, taşıyıcı olarak ahşap malzeme kullanılan, duvar elemanı olarak da kagir malzeme yani taş, tuğla veya kerpiç kullanılan duvar örgüsüdür. Hımış kelimesi “doldurmak” anlamına gelir. Bu kelime; duvarların içinin kagir malzemelerle doldurulması nedeniyle kullanılır.

Kaba Yontu Taş Duvar

Kaba yontu taş duvar, taş ocağından çıkarılan taşların tarak, kalem denen taşçı aletleriyle kısmen düzeltilerek örgüye sokulmasıyla elde edilir. Kaba yontu ve ince yontu taşlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Yüzeyi sıvanmayacak cephelerde, çevre ve istinat duvarlarında uygulanır.

Kaba yontu yüzeyleri, sıra halinde, çeşitli boyuttaki dikdörtgen yüzeyli taşlarla karışık olarak veya çok kenarlı taşlarla mozaik şeklinde örülür. Taş aralarındaki derz yerlerinin genişliği bütün duvar cephesinde aynı ve en çok 2 cm olacak şekilde uygulanır.

Kesme Taş Duvar

Taş ocağından çıkarılan taşların işlenerek düzgün geometrik formlar elde edilmesinden sonra kullanılan taşlara kesme taş denilmektedir. Kesme taş duvarlar kesme blok taş duvar ve kesme kaplama taş duvar olarak ikiye ayrılır. İşçiliği pahalı olduğundan çok az rastlanan bir duvar çeşididir. Taşların her biri birbirine geçmeli olacak şekilde kesilir ya da metal bağlantı parçalarıyla bağlanır. Derz kalınlıkları 1 cm’yi geçmez. Düşey derzler mümkün oldukça aynı kalınlıkta olmalı ve duvarın hiçbir yerinde üst üste gelmemelidir.

Sandık Taş Duvar

Sadece görünen yüzleri kesme taş, arkaları, duvarın içi moloz taş ya da tuğladan örülen duvarlardır. Masif kesme taş duvar yapımının ekonomik olmadığı durumlarda bu tür duvar yapılır.

Bağdadi Duvar

Ahşap iskelet yapılarda duvarların dikme aralarının sık aralıklı çıtalarla kaplanıp üstlerinin sıvanmasıyla oluşmuş duvarlardır.

Almaşık Duvar

Yatay eksende aşağıdan yukarıya doğru farklı malzemelerin sıralı ya da ardışık olan duvarlardır. İki sıra tuğla bir sıra taş yada üst taş alt tuğla gibi devam eder.

Almaşık Duvar, “aşağıdan yukarıya doğru ardışık olarak sıralanan farklı malzeme dizileriyle oluşturulmuş duvar” anlamına gelmektedir. Ancak almaşıklık, aşağıdan yukarıya doğru olduğu gibi, yatay olarak da uygulanabilir. Afife Batur’a göre almaşıklığın başlıca iki türü vardır: Aynı malzeme almaşıklığı ve farklı malzeme almaşıklığıdır.

İşlevlerine Göre Duvarlar

Ana Duvar/Beden Duvarı

Binaların kalın dış duvarlarıdır.

İç Duvar

Binaların iç bölümlerinin ayrılması için kullanılan duvarlardır.

Taşıyıcı Duvarlar

Binanın duvar ve çatı yükünü taşıyan duvarlardır. Duvarların taşıyıcı olduğu yığma yapılarda, yükü taşıyan duvarlardır.

Bölücü/Bölme/Ara Duvar

Aynı yapıda taşıyıcı niteliği olmayan ancak mekanları bölmek için yapılan duvarlara

İhata/Çevre Duvarı

Arsa, bahçe, avlu gibi açık mekanları çevresinden ayırmak amacıyla yapılan duvardır.

Kalkan Duvar

Beşik çatılı yapıda, son kat döşemesi ile çatı arasına, çatı eğimine paralel doğrultuda yapılan, üçgen biçimli duvar parçasıdır.

Alın Duvarı

Beşik çatılı yapıda, son kat döşemesi ile çatı arasına, çatı eğimine dik doğrultuda yapılan duvardır.

İstinat Duvarı

Aralarında yükseklik farkı olan arazi parçaları arasındaki toprağın kayarak yıkılmasını önlemek için örülen duvarlardır.

Yararlanılan Kaynaklar

• Füsun Alioğlu – Geleneksel Yapı Elemanları
• İlker Özdemir – Yapı Elemanları Ders Notları
• Mehmet Kutlu – XIV-XV. Yüzyıllara Ait Osmanlı Camilerinde Görülen Tuğla-Taş Almaşıklığı Üzerine Gözlemler