Konumu: Antalya Kaleiçi semtinde yer alır.
İnşa Tarihi: 13. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edilmiştir.
Bani ve Mimarı: Yapının banisinin I. Aleaddin Keykubat yada Mübazereddin Ertokuş olduğu tahmin edilmektedir.
Mimari Özellikler
Yivli Minare Cami külliyesi; Atabey Armağan medreseleri, Zincirkıran Mehmed Bey ve Nigar Hatun türbeleri, mevlevihane ve hamamdan oluşan yapı topluluğudur. Külliye eğimli bir arazi üzerinde yer almaktadır.
Alâeddin Camii ve Cami-i Atik diye de bilinen Yivli Minare Camisi, Anadolu Selçuklu dönemine ait önemli bir eserdir. Yapının inşa kitabesi günümüze ulaşamamıştır. Bu nedenle yapının kim tarafından ve hangi tarihte inşa edildiği hakkında kesin bir veri yoktur. Bazı araştırmacılar yapının I. Alâeddin Keykubad zamanında inşa edildiği görüşündedir. Fakat bu görüşü doğrulayan hiçbir yazılı belge mevcut değildir. Kimi araştırmacılar ise Ertokuş vakfiyesinde bahsi geçen Antalya bölgesindeki camiye dayanarak Mübazereddin Ertokuş’u caminin banisi olarak kabul eder. Yivli Minare Caminin, eski bir kilise üzerine inşa edildiği tahmin edilmektedir. Mihrabın yönünün kıbleye sonradan çevrilmiş olması, kullanılan devşirme malzemeler ve vakfiyede tabhaneli bir yapıdan bahsedilmesi yapının sonradan camiye çevrilmiş olabileceği görüşünü doğrular niteliktedir.
Plan Özellikleri
Doğu-batı doğrultusunda uzanan yapı, dikdörtgen planlıdır. Mihraba paralel iki sahına ayrılmış harimin üzeri kubbe ile kapatılmıştır. Kubbeleri devşirme sütunların üzerine oturan kemerler taşımaktadır. Harimin batı ucunda, kuzey-güney doğrultuda uzanan beşik tonoz örtülü bir diğer mekan bulunmaktadır. Bu mekan harime sonradan eklenmiştir.
Mihrap kıble yönüne bakması gerektiği için köşeli inşa edilmiştir. Mihrap nişi sade ve gösterişten uzaktır.
Harimi Kuzey cephede altta dört dikdörtgen pencere, üst kısımda da yuvarlak kemerli üç tepe penceresi, doğuda alt kısımda bir dikdörtgen pencere üst kısımda biri kare diğeri yuvarlak kemerli iki tepe penceresi, güneyde alt kısımda beş dikdörtgen pencere inşa edilmiştir.
Kubbede ise üç yuvarlak kemerli tepe penceresi harimi aydınlatan bir diğer açıklıktır.
Harime kuzey ve doğu cephede bulunan kapılardan girilmektedir. Yapının doğu ve kuzey cephelerinde yer alan kapılar basık kemerli basit bir kurguya sahiptir.
Doğuda bulunan kapının üst kısmında sivri kemerli niş içerisinde yedi satırlık tamir kitabesi bulunmaktadır.
Yapıda inşa malzemesi olarak cephelerde düzgün kesme taş, üst örtüde kiremit tercih edilmiştir. Devşirme malzemelerinde kullanıldığı yapıda, farklı nitelikteki sütun ve sütun başlıkları dikkat çekicidir. Devşirme malzeme , pencerelerin lentolarında da kullanılmıştır.
Camiye ismini veren Yivli minare kare bir kaide üzerinde yükselir. Kaide köşelerden pahlanarak sekizgen bir forma dönüştürülmüştür. Kaide üzerinde yer alan iki sıra beyaz taş arasında üç sıra tuğla örgüsünün bulunduğu yatay kuşak yer almaktadır. Sekizgen pabucun her yüzü tuğla örgülü düşey dikdörtgen çerçevelerle bölümlendirilmiştir. Bu bölümlerin içlerine yine tuğla örgülü, sivri kemerli sağır nişler açılmıştır. Sekizgen planlı pabuçtan sonra, silindirik tambur bölümü başlamaktadır. Bu bölüm üzerinde ise gövde yükselmektedir. Yukarı doğru gittikçe daralan bu silindirik Kütleyi aralarında üçgen kesitli çıkmalar bulunan yarım daire profilli sekiz dilim çepeçevre kuşatmaktadır.
Gövdeden sonra 4 sıra taş örgülü silindirik bir bölüm üzerinde şerefe bulunmaktadır. İki sıra mukarnas benzeri bir kornişe sahip olan şerefenin korkuluğu ise düşey mermer levhaların zikzak şeklinde yan yana dizilmesiyle oluşturulmuştur. Minarenin petek bölümü silindirik bir formdadır. Peteğin üzerinde ise kurşun kaplı külah bölümü bulunmaktadır. Minarenin toplam yüksekliği 39,72 m dir.
Süsleme Özellikleri
Günümüzde yapıda herhangi bir süsleme unsuruna rastlanmaz. Harim ve cepheler oldukça sade tutulmuştur. Tuğla ve taş malzemenin birlikte kullanıldığı yivli minare tezyinat açısından dikkat çekicidir.
Minare gövdesindeki tuğlaların derz aralarında, turkuaz sırlı çini mozaikler bulunmaktadır. Yapının şimdiki görünümünden, orijinalinde cephe yüzeylerinde nasıl bir çini süsleme programı uygulandığına dair bir bilgi yoktur. Bugün mevcut olan kalıntılardan ve eski fotoğraflarından anlaşıldığı kadarıyla minare sırlı tuğla ve fîruze renkli çinilerle bezenmiştir. Minarenin pabuç kısmının kuzey cephesinde bir niş içerisinde, turkuaz ve kobalt mavisi sırlı çini mozaiklerden meydana gelen geometrik bir kompozisyon bulunmaktadır. Bu kompozisyon günümüzde oldukça tahrip olmuştur.
Kaidenin doğu cephesindeki tuğla örgülü kısımda, kare formlu sağır niş içerisinde, kufi bir yazı parçası yer alır. Yazı, turkuaz ve kobalt mavisi sırlı çini mozaiklerle oluşturulmuştur.
Çini mozaikler ve kufi yazıların yanı sıra şerefe altında bulunan iki sıra mukarnas da yapıyı süsleyen bir diğer unsurdur.
Yararlanılan Kaynaklar
- http://www.anadoluselcuklumimarisi.com
- Yrd. Doç. Dr. A. Latif Armağan-XVI. Yüzyılda Antalya’da Dini – Sosyal Yapılar ve Şehrin Demografik Durumu Üzerine Bir Araştırma
