Piero della Francesca, küçük bir Toskana kasabası olan Borgo Sansepolcro’da 1412 yılı civarında dünyaya gelmiştir. Asıl adı Piero di Benedetto dei Fransaschi olan sanatçının babası Benedetto, annesi ise Romana’dır. Beş çocuklu bir ailenin ilk çocuğu olan Piero’nun ataları mütevazı sanatkarlar ve tüccarlardan oluşmaktadır. Piero’nun ailesi kasabanın zengin ve seçkin aileleri arasında yer almasa da her zaman saygı görmüştür. Dericilikle uğraşan baba Benedetto, ailesinin de seçkinler arasına girebilmesi için çeşitli yollar aramıştır. Bu nedenle oğlu Piero’yu düşük statü ve yetersiz maaş nedeniyle ressam olmaktan vazgeçirmeye çalışmıştır. Rönesans’ın sonunda, ressamlar daha yüksek bir statüye ulaşmış olsa da Piero’nun gençliğinde taşradaki ressamlar genellikle onarım işleri ya da mihrap, sunak freski yapmakla yetinmek zorunda kalmışlardır. Babasını ikna eden sanatçı, bir süre Sansepolcro’da çalışıp deneyim kazandıktan sonra başarılı eserleriyle dönemin sayılı ressamları arasına girmiştir. Başarılı sanatçı 1492’de doğduğu bu kasabada vefat etmiştir.
Eğitim Hayatı
Piero della Francesca ilk olarak Sansepolcra’da bir gramer okulunda eğitim almıştır. Burada ne kadar süre eğitim aldığı kesin olarak bilinmemektedir. 1420’lerin sonlarına doğru yerel bir ressamın yanında bir süre çıraklık yapan sanatçı, daha sonra Antonio d’Anghiari isimli yerel bir ressamın asistanı olarak çalışmıştır. Muhtemelen 1438’e kadar Antonio d’Anghiari ile çalışan Piero della Francesca, bu süre boyunca, bölgenin zanaatkar kültürüne de hakim olmuştur. Sanatçı daha sonra büyük olasılıkla ressam Domenico Veneziano’nun asistanı olmuştur. Sanatçı bu dönemde Santa Maria Nuova Hastanesi’nin fresklerinin yapımında çalışmıştır. Ayrıca sanatçının 1432’den 1437’ye kadar, Antonio d’Anghiari’ye de yardım ettiği bilinmektedir.
Tarihi kayıtlarda Piero della Francesca’nın 1431 yılının haziran ayında Santa Maria della Notte isimli kurumdan ödeme aldığı bilgisi bulunmaktadır. Muhtemelen sanatçı Corpus Christi’de kullanılmak üzere mumları boyamıştır. Bu ödeme artık onun bir çırak değil bağımsız bir ressam olarak çalıştığını ortaya koymaktadır.
Sanat Hayatı ve Eserleri
Piero della Francesca, Rönesans’ın en önemli merkezi olan Floransa’da değil daha çok taşra sarayları ve kiliselerinde çalışmıştır. Sanatının erken döneminde çeşitli sanatçıların asistanlığını yaparak deneyim kazanan sanatçı, 1430’lardan itibaren bağımsız bir ressam olarak çalışmıştır. Bu süreç içerisinde zanaatkarların atölyesinde de tecrübe kazanan sanatçı ayrıca babasının deri ile uğraşması sebebiyle de bu alanda kendisini geliştirmiştir. Öte yandan Piero della Francesca, 1430’lardan sonra Antonio d’Anghiari’ye küçük projelerde yardımcı olmuştur. İlk olarak 1432’de San Francesco Kilisesi sunağının ahşap yapısı üzerinde çalışan sanatçı, muhtemelen boyanacak ahşap yüzeylere birkaç kat gesso uygulamıştır. 1434-1437 yılları arasında ise üç ayrı kilisede Antonio’ya yardım etmiştir. Sanatçı, 1452’de Arezzo’ya taşınmış ve 1466’ya kadar San Francesco’daki ana koro şapelinin süslemelerini tamamlamıştır.
Piero della Francesca’nın sanat üslubunun oluşmasında çıraklığını yaptığı ustaların hem de Antonio d’Anghiari’nin az da olsa bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Bazı araştırmacılar ise Sienalı ressamların Piero üzerindeki etkisini vurgulamışlardır. Son araştırmalar, Londra’daki Ulusal Galeri’deki İsa’nın Vaftizi’nin Piero’nun günümüze ulaşan en eski tablosu olduğunu ve bu resimde her iki şehrin sanatçılarının etkisini gördüğünü göstermiştir.
Piero della Francesca’nın sanat kariyerinde matematik bilgisi oldukça önemlidir. Sanatçı, genel matematik bilgisini tüccarların yanında çıraklık yaptığı dönemde edinmiştir. Bu bilgilerini eserlerinde de uygulayan sanatçı, matematiksel kusursuzluğa ulaşmayı amaçlamıştır. Eserlerindeki oran ve ritim köklü bir geometri ve perspektif araştırmasına dayanmaktadır. Sanatçı ayrıca perspektifteki başarısını doğru ışık kullanımında da göstermiştir. Sanatçı, resimlerinin kapladığı alanı ışıkla dolu bütüncül bir uzam olarak ele almıştır.
Piero della Francesca, yaklaşık olarak 1480’de resim yapmayı bırakmıştır. Kendisini perspektif araştırmalarına veren sanatçı, resimde perspektifin kullanılması üzerine bir kitapçık yayınlamıştır.
İsa’nın Vaftizi (Baptism of Christ)
İsa’nın Vaftizi, isimli eser 1448-50 yıllarına tarihlendirilmektedir. Tempera tekniğiyle yapılan eser, 167×116 cm ölçülerindedir. Piero della Francesca’nın en ünlü eserleri arasında yer alan İsa’nın Vaftizi, Londra Ulusal Galeri’de sergilenmektedir. Bu eser Sansepolcro’nun Camaldolese manastırındaki Vaftizci Yahya’ya adanmış küçük şapel için yapılmıştır. Eserin merkezde yer alan İsa Mesih, heybetli ve ciddi bir şekilde tasvir edilmiştir. Vaftizci Yahya ise küçük bir tas suyu başından aşağı dökerken İsa Mesih sığ, dolambaçlı Ürdün Nehri üzerinde durmaktadır. İsa Mesih ve Vaftizci Yahya üzerinde ise bir güvercin suretinde Kutsal Ruh bulunmaktadır. Sol köşede üç melek bu olaya tanıklık etmektedir. Nehrin berrak suyunda gökyüzünün yansıması sahnenin uyumlu özelliğine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca sanatçı, arka planda bir doğa tasvirinde bulunmuştur. Eserin en çarpıcı özelliği, figürleri çevreleyen ve üç boyutluluklarını artıran soluk gölgeler ve aydınlatma biçimidir.
İmparator Konstantin’in Rüyası (Constantine’s Dream)
İmparator Konstantin’in Rüyası isimli eser yaklaşık olarak 1452-1458’e tarihlendirilmektedir. 329×190 cm ölçülerindeki eser, Arezzo’daki San Francesco Kilisesi’ndedir. Bu ünlü freskin daha önce bir gece sahnesi olduğu düşünülmüştür. Ancak son yapılan restorasyonlarda bunun bir gece sahnesi olmadığını, gökyüzünün hala parıldadığı bir şafak vakti olduğu anlaşılmıştır. Sanatçı, büyük bir çadırın içinde uyuyan komutan ve onu koruyan üç adamı resmetmiştir. Işıkla yıkanmış bir bankta oturan adam, hülyalı gözlerle seyirciye bakmaktadır. Ön plandaki iki asker, yukarıdaki meleğin yansıttığı ışıkla yalnızca yandan aydınlatılmıştır. Burada ilahi haberci yukarıdan iner ve ordunun Haç işareti altında hareket etmesi durumunda zaferin kesinliğini ilettiği derin uykudaki imparatora ışıktan yapılmış Haçı gösterir.
Urbino Dükü Federico da Montefeltro ve Düşesi Battista Sforza
Urbino Dükü Federico da Montefeltro ve Düşesi Battista Sforza isimli eser yaklaşık olarak 1466’ya tarihlendirilmektedir. Ahşap üzerine yağlıboya tekniğinde yapılan eser her panelde 47×33 cm ölçülerindedir. Bu ünlü eser Floransa’daki Uffuzi Sanat Galerisi’ndedir. İki ahşap panel üzerine yapılan portreler kuzey Avrupa resminin İtalyan sanatına olan etkisini kanıtlar niteliktedir. Sanatçı bu eserde alışılagelen tempera yerine yağlıboya tekniğini kullanmayı tercih etmiştir. Sanatçı yağlıboya tekniğini ve incelikli peyzaj yorumlarını Montefeltre dükünün sarayında gözlemlediği Flaman ressamlardan öğrenmiştir.
İtalyan Rönesans’ının en ünlü portrelerinden biri olan bu eserde Urbino Dükü Federico da Montefeltro ve eşi Battista Sforza tasvir edilmiştir. Portreden gösterilen iki figür bu açıdan birbirine benzemektedir. Ancak figürlerde herhangi bir duygusal ifadeye yer verilmemiştir.
Diğer Önemli Yapıtları
- Madonna del Parto (Hamile Meryem) yak. 1450, Hamile Meryem Müzesi, Monterchi
- Saba Kraliçesi ve Süleyman’ın Karşılaşması, 1458 sonrası, San Francesco, Arezzo
- Gerçek Haçın Öyküsü, 1458 sonrası, San Francesco, Arezzo
- İsa’nın Kırbaçlanması, yak. 1455, Ulusal Galeri, Urbino
- İsa’nın Dirilişi, yak. 1463, Civivo Müzesi, Borgo San Sepolcro
- Meryem, Çocuk İsa, Azizler ve Bani, yak. 1472-74, Brera Sanat Galerisi, Milano
Yararlanılan Kaynaklar
- NTV Başvuru Kitapları – Sanat
- Sarah Carr-Gomm – Sanat, Sanatın Gizli Dili
- James R. Banker – Piero Della Francesca : Artist and Man
- www.wga.hu
- www.nationalgallery.org.uk
