Demeter Kimdir?

Toprak ve bereket tanrıçası Demeter Hesiodos’a göre Rheia ile Kronos’un kızı ve Olympos kralı Zeus’un kız kardeşidir.

Demeter’in, kardeşi Zeus ile gizli birlikteliğinden ise Kore (Persephone) ve bazı kaynaklara göre İakkhos dünyaya gelmiş ve Poseidon ile birlikteliğinden ise Arion ve Despoina dünyaya gelmiştir.

Demeter, Thebai’nin kurucusu Kadmos ile Harmonia’nın düğününde aşık olduğu İasion ile de birlikte olur ve bu birliktelikten ise Ploutos doğar.

Demeter’in yeryüzündeki ekinleri ve buğdayı simgelemesiyle beraber mevsimleri simgeleyen bir efsaneye de kızı Persephone ve Yeraltı tanrısı Hades ile birlikte konu olmuştur.

Persephone’un Hades Tarafından Kaçırılışı

Yeraltı tanrısı Hades, Demeter ve Zeus’un kızı olan Persephone’u görür görmez aşık olur. Persephone ile evlenmek için Zeus’un yanına giden Hades küçük kardeşinden kızı ile evlenmek için izin ister. Hades’in isteğini reddetmek istemeyen Zeus bir yandan da Persephone’a çok düşkün olan Demeter’in kızının Hades ile evlenip Tartaros’ta yaşamasına asla izin vermeyeceğinden emindir. Bu sebeple Hades’in teklifini ne kabul edebilir ne reddebilir. Bundan cesaret alan Hades ise Persephone’u kırda çiçek toplarken kaçırıp Tartaros’a götürür. Bazı anlatılarda ise Demeter’den çekinen fakat Hades’e de hayır demek istemeyen Zeus’un Persephone’u kaçırmak için Hades’e yardım ettiği anlatılır.

Kızını bütün dünyada arayan Demeter kızına ait hiçbir iz bulamaz. En sonunda dünyada olan her şeye tanık olan Güneş tanrısı Helios’u bulur ve ona kızına ne olduğunu bilip bilmediğini sorar. Helios ise Persephone’u Hades’in kaçırdığını ve Zeus’un da bu duruma göz yumduğunu söyler. Olympos tanrılarının da bu işe bulaştığını ve ses çıkarmadığını öğrenen Demeter Olympos’u terkeder ve hiçbir görevini artık yerine getirmez. Bununla beraber bütün dünyada kıtlık baş gösterir. Artık ne tarlalardan mahsul alınabilir ne de bahçelerden meyveler yetişir.

Her geçen gün ölümlülerin feryatları artarak devam eder. Bu duruma daha fazla dayanamayan Zeus Demeter’e haber yollar, Demeter ise Persphone geri dönene kadar ne toprağa bereket getireceğini ne de Olympos’a döneceğini söyler.

Bunun üzerine Zeus elçisi olan Hermes ile Hades’e haber yollayarak “Eğer Kore (Persphone)‘yi geri vermezsen bu hepimizin sonu olur” der. Ayrıca Hermes ile Demeter’e de haber yollayan Zeus, ona da “Kızına tekrar kavuşabilirsin, dua et ki o ölüm meyvesini (nar tanesi) yememiş olsun!” der.

Kaçırıldığı günden beri sürekli gözyaşı döken ve hiçbir şey yemeyen Persephone’un yanına gelen Hades, Zeus’tan aldığı haber ile birlikte Persophone’a döner ve ona “Senin burada mutsuz olduğunu görüyorum, ayrıca annen de yeryüzünde senin için gözyaşı döküyor. Bu yüzden seni evine göndermeye karar verdim” der.

Hermes’in yardımıyla Hades’in arabasına binen Persephone tam yola koyulacağı sırada Hades’in bahçıvanlarından Askalaphos, Hades’e “Sevgili Kore’yi sizin bahçenizdeki ağacın birinden bir nar koparıp yerken gözlerimle gördüm ve kızın ölüm yiyeceğinden tattığına tanıklık etmeye hazırım!” der. Bunun üzerine Hades Askalaphos’a arabanın arkasına binip Olympos’a gitmesini söyler.

Kızını Eleusis’de karşılayan Demeter ona sevinçle sarılır fakat kızının ölüm yiyeceğinden tattığını öğrendikten sonra ise iyice öfkelenir ve “Artık ne Olympos’a geri döneceğim ne de lanetimi topraktan geri alacağım!” der. Ancak Zeus’un ricasıyla araya giren Hades’in annesi Rhea, Zeus’la birlikte Demeter’e yalvarır ve aralarında anlaşma yaparlar. Bu anlaşmaya göre ise Persephone yılın üç ayını Ölüler Diyarı’nın Kraliçesi olarak Hades’le birlikte, kalan dokuz ayı da annesiyle birlikte yeryüzünde geçirecektir. (Bir diğer anlatıda ise yılın üçte birini ölüler diyarında kalan üçde ikisinide annesinin yanında). Hekate de hakem olarak tarafların anlaşmanın koşullarını yerine getirip getirmediğini takip edecek, her zaman Kore’ ye göz kulak olacaktı.

• Bir başka anlatıya göre ise ölüm meyvesini Persephone’a veren Hades’in kendisidir. Persephone’a bilerek meyveyi yedirip onun daima yanında kalmasını amaçlamıştır.

Böylelikle mevsimlerin düzeni tekrar kurulur. Persephone her sene sonbahar ekinlerinin hasatından sonra, kış ayları için Tartaros’a Hades’in yanına dönecektir. Bu süre zarfında ise Demeter, dünyayı çorak bırakacaktır.

Tanrı Helios bir kez daha dünyayı güneşiyle ısıtıp, günler uzayınca Persephone Tartaros’tan çıkıp yeryüzüne Demeter’in yanına dönecektir. Demeter ise tekrardan büyük coşkuyla bütün çiçeklerin ve tohum veren bitkilerin dünyanın üzerinde çiçek açmalarını sağlayacaktır.

Eckart Peterich “Kucuk Yunan Mitologyası” adlı eserinde ise bu efsane şöyle anlatır.

Demeter ve İasion

Demeter, Kadmos ve Harmonia’nın düğün töreninde görüp aşık olduğu İasion ile oradaki konuklara gözükmeden gizlice oradan kaçıp iki üç kez sürülmüş olan tarlada sevişirler. Geri döndüklerinde ise davranışlarından ve el ayaklarındaki çamurlardan ne yaptıklarını anlayan Zeus, Demeter ile birlikte olma cüretini kendinde bulan İasion’u bir yıldırımla öldürür.

Bununla beraber bazı anlatılarda ise İasion’un, ağabeyi Dardanos tarafından veya kendi atları tarafından parçalanarak öldürüldüğünü anlatılır.